پیشنهادهای جدید بنزینی روی میز زنگنه
شبکه تحلیلگران فناوری ایران با ارسال نامه ای به وزیر نفت سناریوی جدید بنزینی را به وزارت نفت پیشنهاد و اعلام کرده است: پیشنهاد می شود سهمیه ۶۰ لیتر بنزین ۴۰۰ تومانی به هر خانواده به جای هر وسیله نقلیه اختصاص و صرفا قیمت بنزین آزاد افزایش یابد.
به گزارش افکارنیوز ، شبکه تحلیلگران فناوری ایران (ایتان) طی نامه ای خطاب به زنگنه وزیر نفت، پیشنهاداتی برای سهمیه بندی بنزین و تعیین قیمت بنزین آزاد ارائه کرد.
در این نامه آمده است: اتخاذ راهبرد قیمتی مقداری در تخصیص سهمیه ماهانه ۶۰ لیتر بنزین ۴۰۰ تومانی به هر خانوار بدون افزایش قیمت و همچنین افزایش قیمت بنزین آزاد می تواند منافع بیشتری را از نظر «عدالت در تخصیص یارانه بنزین» ، «کنترل انتظارات تورمی و تورم» ، «کاهش مصرف و افزایش صرفه جویی» نسبت به افزایش قیمت انواع بنزین تامین کند.
متن کامل این نامه به شرح زیر است:
جناب آقای مهندس زنگنه - وزیر محترم نفت
پیرو اظهار نظر جنابعالی مبنی بر مشخص شدن قیمت بنزین در روزهای آینده، و با توجه به فعالیت های کارشناسی انجام شده در شبکه و در جهت کمک به تصمیم گیری آن وزارت، در ادامه مواردی رابه استحضار می رساند:
۱- اجرای طرح کارت هوشمند سوخت و سهمیه بندی بنزین خرداد ماه سال ۸۶ و اجرای گام اول قانون هدفمند کردن یارانه ها در دیماه سال ۸۹ رشد مصرف بنزین کشور را متوقف کرد. با توجه به تورم عمومی کشور در دو سال اخیر، هزینه های حمل و نقل عمومی افزایش پیدا کرده است اما تثبیت قیمت بنزین طی این دوره و اجرا نکردن گام دوم قانون هدفمند کردن یارانه ها باعث کاهش ارزش واقعی بنزین نسبت به ابتدای اجرای گام اول این قانون شده است. در نتیجه صرفه مصرف بنزین برای استفاده خودروهای شخصی بیشتر شده است و همانطور که در شکل زیر مشاهده می شود، مصرف بنزین در سال ۹۱ نسبت به سال های قبل آن مجددا روندی افزایشی یافته است. در حال حاضر وزارت نفت قصد دارد برای پاسخگویی به نیاز داخل مقداری بنزین وارد کند.
۲- بررسی ها نشان می دهد یکی از دلایل اصلی کنترل مصرف بنزین کشور در سال های گذشته استفاده از راهبرد قیمتی- مقداری به جای راهبرد صرفا افزایش قیمت بوده است که اصلی ترین الزامات اجرای آن در این مرحله به شرح زیر است:
۲-۱- اختصاص سهمیه ماهانه ۶۰ لیتر بنزین ۴۰۰ تومانی به هر خانوار و نه هر وسیله نقلیه بدون افزایش قیمت
برخی خانواده ها بیش از یک وسیله نقلیه دارند و برخی دیگر از داشتن وسیله نقلیه محرومند. در شرایط موجود، خانواده ای که وسیله نقلیه بیشتری دارد به میزان بیشتری از بنزین یارانهای استفاده می کند. در نتیجه پیشنهاد می شود بر اساس تجمیع بانک اطلاعاتی بدست آمده از هدفمند کردن یارانه ها و کارت هوشمند سوخت، سهمیه ۶۰ لیتر بنزین نیمه یارانه ای به هر خانواده به جای هر وسیله نقلیه اختصاص یابد بدون آن که قیمت آن افزایش پیدا کند. با این کار توزیع یارانه بنزین میان خانوارهای دارای وسیله نقلیه اعم از خودرو و موتور سیکلت برابر و عادلانه می شود و به خانوارهایی که بیش از یک وسیله نقلیه دارند، سهمیه و یارانه اضافه ای اختصاص نمی یابد.
همچنین دولت با تخصیص ماهانه مبلغ ما به تفاوت قیمت بنزین نیمه یارانه ای با قیمت بنزین آزاد به خانوارهای فاقد وسیله نقلیه، یارانه بنزین خودروهای شخصی را به صورت کاملا عادلانه در تمامی خانوارها اعم از این که وسیله نقلیه داشته باشند یا نداشته باشند، هدفمند می کند.
در اینصورت کمک هزینه پرداخت شده به خانوارهایی که وسیله نقلیه شخصی ندارند می تواند هزینه های ناشی از افزایش هزینه های حمل و نقل را برای این خانوارها جبران کند. اجرای این سیاست انتظارات تورمی را در بازار کنترل می کند و نارضایتی کمتری به دنبال دارد. همچنین از آن جا که برخی خانوارها تنها از یک نفر تشکیل شده است، پیشنهاد می شود سهمیه این خانوارها ۲۵ لیتر در ماه تعیین شود که ۵ لیتر کمتر از سهمیه هر نفر در یک خانواده دو نفره با ۶۰ لیتر بنزین نیمه یارانه ای است.
۲-۲- صرفا افزایش قیمت بنزین آزاد
در حال حاضر قیمت بنزین آزاد از قیمت معادل آن در فوب خلیج فارس کمتر است و ضروری است در این مرحله صرفا قیمت بنزین آزاد افزایش یابد. با این کار مصرف کنندگان بنزین آزاد، هزینه واقعی تری برای آن در داخل کشور را پرداخت می کنند و از اختصاص یارانه بیشتر به افرادی که بیش از این سهمیه مصرف می کنند، جلوگیری می شود. همچنین برای برقراری عدالت ضروری است مبلغ مابه تفاوت قیمت ۶۰ لیتر بنزین یارانه ای ۴۰۰ تومانی با ۶۰ لیتر بنزین آزاد به حساب خانوارهای فاقد وسیله نقلیه واریز شود.
۲-۳- استفاده از اثر جانشینی گاز برای خودروهای عمومی
مقایسه ارزش اقتصادی گاز طبیعی و بنزین نشان می دهد که در ارزش حرارتی برابر، قیمت گاز صادراتی کمتر از نصف قیمت بنزین فوب خلیج فارس است و با توجه به ذخایر سرشار گاز طبیعی کشور و وجود ظرفیت مازاد تولید آن در روزهای غیر سرد سال ضروری است نسبت به افزایش سهم گاز طبیعی در سبد سوخت کشور اقدام شود. با وجود افزایش ۱۹ برابری مصرف گاز طبیعی در بخش حمل ونقل طی ۸ سال گذشته، افزایش تعداد جایگاه های سی. ان. جی می تواند سهم این حامل انرژی را در حملونقل عمومی به ویژه در روزهای غیر سرد سال بیشتر کند.
بررسی وضعیت مصرف سی. ان. جی. در جهان نشان می دهد هر جایگاه به طور متوسط ۸۰۰ خودرو را پوشش می دهد. این در حالی است که در ایران هر جایگاه ۱۶۰۰ خودرو را پوشش می دهد که دو برابر متوسط جهانی است. کمبود جایگاه های سی. ان. جی. اصلیترین عاملی است که استفاده از گاز را در حمل ونقل کشور محدود می کند. بنابر این برای تامین جایگاه های مورد نیاز لازم است حداقل ۲۰۰۰ جایگاه جدید با اولویت شهرهای بزرگ که هم تعداد خودرو و هم آلودگی بیشتری دارند، مورد بهره برداری قرار گیرد.
از آنجا که برای گاز طبیعی برخلاف فرآورده های نفتی امکان قاچاق وجود ندارد، پیشنهاد می شود قیمت این حامل انرژی در این گام افزایش پیدا نکند. همچنین ضروری است نسبت به اصلاح سهمیه خودروهای عمومی بر اساس موارد زیر اقدام شود:
الف- تاکسی ها: تا زمان رسیدن تعداد جایگاه های CNG به تعداد مورد نیاز ضروری است تمامی جایگاه های CNG در شهرهای بزرگ به صورت اختصاصی در اختیار تاکسی ها قرار گیرد.
با اختصاص جایگاه ها به تاکسی ها میتوان سهمیه بنزین این خودروها را به ۶۰ لیتر در ماه کاهش داد و حمل و نقل عمومی را بر پایه گاز طبیعی اصلاح کرد. در شهرهای کوچک نیز با توجه به در دسترس بودن جایگاههای CNG میتوان سهمیه تاکسی ها را در گام دوم هدفمند کردن یارانه بنزین به ۶۰ لیتر کاهش داد. این سیاست میتواند با توجه به احداث جایگاه های CNG در هر شهر به صورت مرحلهای اجرای شود.
ب- وانت بارها: از آن جا که درصد قابل توجهی از مالکان وانت بارها صاحب مشاغل آزاد هستند، اختصاص سهمیه بنزین به این گروه نمی تواند به صورت هدفمند به فعالان این بخش صورت گیرد. همچنین برخی از مالکان وانت بارها انگیزه کمی در دوگانه سوز کردن وسیله نقلیه خود دارند. از طرفی گاز طبیعی بر خلاف بنزین قابلیت جابجایی ندارد و سوء استفاده ای از آن صورت نمی گیرد. با فراهم کردن امکان استفاده اختصاصی وانت بارها از جایگاه های عرضه CNG به صورت اختصاصی مشابه تاکسی ها در شهرهای بزرگ و کاهش سهمیه بنزین تمامی وانت بارها به ۶۰ لیتر، سوء استفاده از سهمیه اختصاصی بنزین آن ها از بین رفته و انگیزه دوگانه سوز کردن این خودروها افزایش می یابد. همچنین قابل توجه است که بازده موتورهای احتراق داخلی وسایل نقلیه پایه گازوئیل سوز، پایه گازسوز و بنزین سوز به ترتیب ۴۰،۳۵ و ۳۰ درصد است. بنابراین مناسب است نسبت به گازسوز کردن وانت بارها در کوتاه مدت و جایگزین کردن آنها با موتورهای گازوئیل سوز در میان مدت اقدام شود.
ج- آژانس های مسافربری و ماشین های آموزش رانندگی: از آنجا که کارکرد آژانس های مسافربری و ماشین های آموزش رانندگی به منزله کارکرد بخش خصوصی و نه بخش عمومی است و از طرفی آژانس های متعددی در سطح شهر بدون دریافت سهمیه بنزین یارانه ای به فعالیت می پردازند، ضروری است سهمیه این بخش حذف گردد. حذف سهمیه بنزین نیمه یارانه ای مازاد این خودروها به افزایش عدالت و شفافیت در بازار منجر شده و فشار هزینه های حمل و نقل خصوصی از عموم مردم برداشته می شود.
۳- جمع بندی
اتخاذ راهبرد قیمتی مقداری در تخصیص سهمیه ماهانه ۶۰ لیتر بنزین ۴۰۰ تومانی به هر خانوار بدون افزایش قیمت و صرفا افزایش قیمت بنزین آزاد می تواند منافع بیشتری را از نظر “عدالت در تخصیص یارانه بنزین”، “کنترل انتظارات تورمی و تورم”، “کاهش مصرف و افزایش صرفه جویی” نسبت به افزایش قیمت انواع بنزین تامین کند. با توجه به اختصاص سهمیه های کنونی و افزایش قیمت بنزین مازاد بر الگوی مصرف، کاهش مصرف هر لیتر بنزین در داخل کشور نیاز واردات بنزین را مرتفع و بستر صادرات بنزین تولید شده در کشور را فراهم می کند. به علاوه منابع حاصل از افزایش قیمت بنزین آزاد می تواند برای ارتقای سطح حمل و نقل عمومی و نوسازی ناوگان عمومی استفاده شود.
در این نامه آمده است: اتخاذ راهبرد قیمتی مقداری در تخصیص سهمیه ماهانه ۶۰ لیتر بنزین ۴۰۰ تومانی به هر خانوار بدون افزایش قیمت و همچنین افزایش قیمت بنزین آزاد می تواند منافع بیشتری را از نظر «عدالت در تخصیص یارانه بنزین» ، «کنترل انتظارات تورمی و تورم» ، «کاهش مصرف و افزایش صرفه جویی» نسبت به افزایش قیمت انواع بنزین تامین کند.
متن کامل این نامه به شرح زیر است:
جناب آقای مهندس زنگنه - وزیر محترم نفت
پیرو اظهار نظر جنابعالی مبنی بر مشخص شدن قیمت بنزین در روزهای آینده، و با توجه به فعالیت های کارشناسی انجام شده در شبکه و در جهت کمک به تصمیم گیری آن وزارت، در ادامه مواردی رابه استحضار می رساند:
۱- اجرای طرح کارت هوشمند سوخت و سهمیه بندی بنزین خرداد ماه سال ۸۶ و اجرای گام اول قانون هدفمند کردن یارانه ها در دیماه سال ۸۹ رشد مصرف بنزین کشور را متوقف کرد. با توجه به تورم عمومی کشور در دو سال اخیر، هزینه های حمل و نقل عمومی افزایش پیدا کرده است اما تثبیت قیمت بنزین طی این دوره و اجرا نکردن گام دوم قانون هدفمند کردن یارانه ها باعث کاهش ارزش واقعی بنزین نسبت به ابتدای اجرای گام اول این قانون شده است. در نتیجه صرفه مصرف بنزین برای استفاده خودروهای شخصی بیشتر شده است و همانطور که در شکل زیر مشاهده می شود، مصرف بنزین در سال ۹۱ نسبت به سال های قبل آن مجددا روندی افزایشی یافته است. در حال حاضر وزارت نفت قصد دارد برای پاسخگویی به نیاز داخل مقداری بنزین وارد کند.
۲- بررسی ها نشان می دهد یکی از دلایل اصلی کنترل مصرف بنزین کشور در سال های گذشته استفاده از راهبرد قیمتی- مقداری به جای راهبرد صرفا افزایش قیمت بوده است که اصلی ترین الزامات اجرای آن در این مرحله به شرح زیر است:
۲-۱- اختصاص سهمیه ماهانه ۶۰ لیتر بنزین ۴۰۰ تومانی به هر خانوار و نه هر وسیله نقلیه بدون افزایش قیمت
برخی خانواده ها بیش از یک وسیله نقلیه دارند و برخی دیگر از داشتن وسیله نقلیه محرومند. در شرایط موجود، خانواده ای که وسیله نقلیه بیشتری دارد به میزان بیشتری از بنزین یارانهای استفاده می کند. در نتیجه پیشنهاد می شود بر اساس تجمیع بانک اطلاعاتی بدست آمده از هدفمند کردن یارانه ها و کارت هوشمند سوخت، سهمیه ۶۰ لیتر بنزین نیمه یارانه ای به هر خانواده به جای هر وسیله نقلیه اختصاص یابد بدون آن که قیمت آن افزایش پیدا کند. با این کار توزیع یارانه بنزین میان خانوارهای دارای وسیله نقلیه اعم از خودرو و موتور سیکلت برابر و عادلانه می شود و به خانوارهایی که بیش از یک وسیله نقلیه دارند، سهمیه و یارانه اضافه ای اختصاص نمی یابد.
همچنین دولت با تخصیص ماهانه مبلغ ما به تفاوت قیمت بنزین نیمه یارانه ای با قیمت بنزین آزاد به خانوارهای فاقد وسیله نقلیه، یارانه بنزین خودروهای شخصی را به صورت کاملا عادلانه در تمامی خانوارها اعم از این که وسیله نقلیه داشته باشند یا نداشته باشند، هدفمند می کند.
در اینصورت کمک هزینه پرداخت شده به خانوارهایی که وسیله نقلیه شخصی ندارند می تواند هزینه های ناشی از افزایش هزینه های حمل و نقل را برای این خانوارها جبران کند. اجرای این سیاست انتظارات تورمی را در بازار کنترل می کند و نارضایتی کمتری به دنبال دارد. همچنین از آن جا که برخی خانوارها تنها از یک نفر تشکیل شده است، پیشنهاد می شود سهمیه این خانوارها ۲۵ لیتر در ماه تعیین شود که ۵ لیتر کمتر از سهمیه هر نفر در یک خانواده دو نفره با ۶۰ لیتر بنزین نیمه یارانه ای است.
۲-۲- صرفا افزایش قیمت بنزین آزاد
در حال حاضر قیمت بنزین آزاد از قیمت معادل آن در فوب خلیج فارس کمتر است و ضروری است در این مرحله صرفا قیمت بنزین آزاد افزایش یابد. با این کار مصرف کنندگان بنزین آزاد، هزینه واقعی تری برای آن در داخل کشور را پرداخت می کنند و از اختصاص یارانه بیشتر به افرادی که بیش از این سهمیه مصرف می کنند، جلوگیری می شود. همچنین برای برقراری عدالت ضروری است مبلغ مابه تفاوت قیمت ۶۰ لیتر بنزین یارانه ای ۴۰۰ تومانی با ۶۰ لیتر بنزین آزاد به حساب خانوارهای فاقد وسیله نقلیه واریز شود.
۲-۳- استفاده از اثر جانشینی گاز برای خودروهای عمومی
مقایسه ارزش اقتصادی گاز طبیعی و بنزین نشان می دهد که در ارزش حرارتی برابر، قیمت گاز صادراتی کمتر از نصف قیمت بنزین فوب خلیج فارس است و با توجه به ذخایر سرشار گاز طبیعی کشور و وجود ظرفیت مازاد تولید آن در روزهای غیر سرد سال ضروری است نسبت به افزایش سهم گاز طبیعی در سبد سوخت کشور اقدام شود. با وجود افزایش ۱۹ برابری مصرف گاز طبیعی در بخش حمل ونقل طی ۸ سال گذشته، افزایش تعداد جایگاه های سی. ان. جی می تواند سهم این حامل انرژی را در حملونقل عمومی به ویژه در روزهای غیر سرد سال بیشتر کند.
بررسی وضعیت مصرف سی. ان. جی. در جهان نشان می دهد هر جایگاه به طور متوسط ۸۰۰ خودرو را پوشش می دهد. این در حالی است که در ایران هر جایگاه ۱۶۰۰ خودرو را پوشش می دهد که دو برابر متوسط جهانی است. کمبود جایگاه های سی. ان. جی. اصلیترین عاملی است که استفاده از گاز را در حمل ونقل کشور محدود می کند. بنابر این برای تامین جایگاه های مورد نیاز لازم است حداقل ۲۰۰۰ جایگاه جدید با اولویت شهرهای بزرگ که هم تعداد خودرو و هم آلودگی بیشتری دارند، مورد بهره برداری قرار گیرد.
از آنجا که برای گاز طبیعی برخلاف فرآورده های نفتی امکان قاچاق وجود ندارد، پیشنهاد می شود قیمت این حامل انرژی در این گام افزایش پیدا نکند. همچنین ضروری است نسبت به اصلاح سهمیه خودروهای عمومی بر اساس موارد زیر اقدام شود:
الف- تاکسی ها: تا زمان رسیدن تعداد جایگاه های CNG به تعداد مورد نیاز ضروری است تمامی جایگاه های CNG در شهرهای بزرگ به صورت اختصاصی در اختیار تاکسی ها قرار گیرد.
با اختصاص جایگاه ها به تاکسی ها میتوان سهمیه بنزین این خودروها را به ۶۰ لیتر در ماه کاهش داد و حمل و نقل عمومی را بر پایه گاز طبیعی اصلاح کرد. در شهرهای کوچک نیز با توجه به در دسترس بودن جایگاههای CNG میتوان سهمیه تاکسی ها را در گام دوم هدفمند کردن یارانه بنزین به ۶۰ لیتر کاهش داد. این سیاست میتواند با توجه به احداث جایگاه های CNG در هر شهر به صورت مرحلهای اجرای شود.
ب- وانت بارها: از آن جا که درصد قابل توجهی از مالکان وانت بارها صاحب مشاغل آزاد هستند، اختصاص سهمیه بنزین به این گروه نمی تواند به صورت هدفمند به فعالان این بخش صورت گیرد. همچنین برخی از مالکان وانت بارها انگیزه کمی در دوگانه سوز کردن وسیله نقلیه خود دارند. از طرفی گاز طبیعی بر خلاف بنزین قابلیت جابجایی ندارد و سوء استفاده ای از آن صورت نمی گیرد. با فراهم کردن امکان استفاده اختصاصی وانت بارها از جایگاه های عرضه CNG به صورت اختصاصی مشابه تاکسی ها در شهرهای بزرگ و کاهش سهمیه بنزین تمامی وانت بارها به ۶۰ لیتر، سوء استفاده از سهمیه اختصاصی بنزین آن ها از بین رفته و انگیزه دوگانه سوز کردن این خودروها افزایش می یابد. همچنین قابل توجه است که بازده موتورهای احتراق داخلی وسایل نقلیه پایه گازوئیل سوز، پایه گازسوز و بنزین سوز به ترتیب ۴۰،۳۵ و ۳۰ درصد است. بنابراین مناسب است نسبت به گازسوز کردن وانت بارها در کوتاه مدت و جایگزین کردن آنها با موتورهای گازوئیل سوز در میان مدت اقدام شود.
ج- آژانس های مسافربری و ماشین های آموزش رانندگی: از آنجا که کارکرد آژانس های مسافربری و ماشین های آموزش رانندگی به منزله کارکرد بخش خصوصی و نه بخش عمومی است و از طرفی آژانس های متعددی در سطح شهر بدون دریافت سهمیه بنزین یارانه ای به فعالیت می پردازند، ضروری است سهمیه این بخش حذف گردد. حذف سهمیه بنزین نیمه یارانه ای مازاد این خودروها به افزایش عدالت و شفافیت در بازار منجر شده و فشار هزینه های حمل و نقل خصوصی از عموم مردم برداشته می شود.
۳- جمع بندی
اتخاذ راهبرد قیمتی مقداری در تخصیص سهمیه ماهانه ۶۰ لیتر بنزین ۴۰۰ تومانی به هر خانوار بدون افزایش قیمت و صرفا افزایش قیمت بنزین آزاد می تواند منافع بیشتری را از نظر “عدالت در تخصیص یارانه بنزین”، “کنترل انتظارات تورمی و تورم”، “کاهش مصرف و افزایش صرفه جویی” نسبت به افزایش قیمت انواع بنزین تامین کند. با توجه به اختصاص سهمیه های کنونی و افزایش قیمت بنزین مازاد بر الگوی مصرف، کاهش مصرف هر لیتر بنزین در داخل کشور نیاز واردات بنزین را مرتفع و بستر صادرات بنزین تولید شده در کشور را فراهم می کند. به علاوه منابع حاصل از افزایش قیمت بنزین آزاد می تواند برای ارتقای سطح حمل و نقل عمومی و نوسازی ناوگان عمومی استفاده شود.
