چرا به پفک ویتامین اضافه نمی شود؟
اینکه غنی سازی باید بر چه اساسی صورت گیرد و آیا طرح های اخیر هم موفقیت آمیز هستند یا خیر، پرسش هایی است که دکتر کوروش جعفریان و دکتر محمدرضا وفا به آنها پاسخ می دهند.
به گزارش افکارنیوز ، مسئولان بهداشتی می گویند با توجه به مشکلات ناشی از کمبود بعضی از ریزمغذی ها، قرار است شیرهای غنی شده با ویتامین D و همین طور آردهای غنی شده با روی در دسترس مردم قرار گیرند تا وضعیت تغذیه مردم بهتر شود و شیوع برخی از بیماری ها کاهش پیدا کند. می شود گفت اولین تجربه موفق وزارت بهداشت در مورد غنی سازی، اضافه کردن ید به نمک طعام بود که به خوبی توانست بیماری گواتر را در بسیاری از شهرهای ایران برطرف کند. گروهی از طرح های غنی سازی مواد غذایی کشوری هستند و توسط وزارت بهداشت در سطح وسیع انجام می شوند اما در سال های اخیر برخی از
کارخانجات هم محصولات غنی سازی شده ای را روانه بازار کرده اند که در گوشه و کنار فروشگاه ها به چشم می خورند. اینکه غنی سازی باید بر چه اساسی صورت گیرد و آیا طرح های اخیر هم موفقیت آمیز هستند یا خیر، پرسش هایی است که دکتر کوروش جعفریان و دکتر محمدرضا وفا به آنها پاسخ می دهند. پس با برخی از مهمترین محصولات غذایی غنی شده کشور بیشتر آشنا شوید و نظر متخصصان تغذیه را درباره هر کدام بدانید.
شیر + ویتامین D
در حال حاضر شیر غنی شده با کلسیم در بازار ایران هست، اما قرار است به زودی شیرهایی به بازار بیایند که با ویتامین D غنی شده اند. از آنجا که در حال حاضر تقریباً بیش از نیمی از جمعیت ایران با کمبود ویتامین D روبرو هستند، غنی سازی لبنیاتی مانند شیر می تواند در جبران این کمبود بسیار تاثیرگذار باشد. بهتر است ویتامین D در کنار کلسیم جذب شود و به دلیل اینکه لبنیات کلسیم خوبی دارد غنی سازی آنها با ویتامین D انتخاب درست و مناسبی است.
کمبود ویتامین D در گروه میانسالان، سالمندان و به ویژه خانم هایی که در سنین یائسگی هستند و همین طور در نوزادان بیشتر دیده می شود اما این روزها با کاهش مصرف این ویتامین در رژیم غذایی افراد مختلف، کمبود این ویتامین حتی بین جوانان هم وجود دارد. غنی سازی لبنیات با ویتامین D سال هاست که در کشورهای اروپایی انجام می شود و طرح موفقی بوده است. از آنجا که در کشورهای اروپایی اشعه خورشید کم است، بیشتر مردم با کمبود ویتامین D روبرو می شوند اما با غنی سازی لبنیات، این مشکل برطرف شده است. در گذشته کمبود ویتامین D را با بروز بیماری هایی مانند نرمی استخوان و پوکی استخوان ارتباط می دانند اما امروزه ثابت شده که کمبود ویتامین D با بیماری های مزمن دیگری مانند چاقی و فشارخون در ارتباط است. ضعف سیستم ایمنی و بالا رفتن احتمال خطر ابتلا به سرطان هایی مانند سرطان سینه از جمله عوارض دیگر کمبود ویتامین D به شمار می رود. به همین دلیل اضافه کردن ویتامین D به رژیم غذایی مردم اهمیت بیشتری پیدا می کند.
آرد + روی
در آینده ای نه چندان دور در نانوایی ها نان هایی به فروش می رسند که آرد آنها با «روی» غنی شده است و این طرح در برنامه وزارت بهداشت قرار دارد. دلیل این موضوع هم به خاطر کمبود روی در گروه های مختلف و به ویژه مردان است.
ایران و مصر جزو اولین کشورهایی هستند که شیوع کمبود روی در میان مردمان شان تشخیص داده شده. کمبود روی بیشتر در پسر بچه ها، به خصوص پسران در سن بلوغ و البته مردان بالغ به چشم می خورد که مواد غذایی غنی شده با روی می تواند از بروز عوارضی مثل کاهش قدرت سیستم ایمنی بدن، کاهش قدرت باروری، مزمن شدن جوش های غرور جوانی و زخم های پوستی، کاهش رشد سیستم عصبی، اختلالات خلقی رفتاری مثل افسردگی و… جلوگیری کند؛ از طرفی در غنی سازی آرد با روی خطر رقابت روی با سایر املاح دو ظرفیتی وجود دارد و ممکن است رقابت هایی در جذب ریزمغذی ها به وجود بیاید و اختلالاتی ایجاد شود اما این موضوع چندان نگران کننده نیست.
آبمیوه + کلسیم
هر فرد بالغ روزانه به هزار میلی گرم کلسیم نیاز دارد و باید ۳ تا ۴ لیوان شیر بخورد. کسانی که لبنیات کافی مصرف نمی کنند می توانند برای جبران نیازشان از آب پرتقال های غنی شده کمک بگیرند. البته هرگز نمی توان آبمیوه های صنعتی را به عنوان منبع مهم تامین کلسیم به کار برد. چون مصرف ۵۴ بسته از آنها برای تامین کلسیم، عوارضی مثل چاقی و مشکلات گوارشی ایجاد می کند!
ماکارونی + ویتامین B + سبوس
اگر جزو طرفداران ماکارونی هستید حتماً متوجه شده اید که گروهی از کارخانجات محصولات شان را با ریزمغذی هایی از جمله ویتامین های گروه B و سبوس غنی سازی می کنند تا بدین ترتیب ماکارونی ها ارزش غذایی بیشتری داشته باشند.
از آنجا که ماکارونی هم جزو غذاهای پر مصرف ما ایرانی هاست غنی سازی این ماده غذایی با سبوس و ویتامین B می تواند کمبودهای بدن ما را جبران کرده و به تکمیل رژیم غذایی مان کمک کند و حامل خوبی است. این ماکارونی ها مناسب افرادی است که می خواهند دستگاه گوارش سالم تری داشته باشند و هضم غذایشان بهتر انجام شود. گروهی از ماکارونی ها هم با رنگدانه هایی از جمله لیکوپن غنی می شوند. لیکوپن رنگدانه ای است که سبب رنگ قرمز گوجه فرنگی می شود و خاصیت ضد سرطانی دارد. با این وجود لیکوپن جزو ریزمغذی های ضروری نیست و اگر لیکوپن در بدن شما نباشد، با مشکلی روبرو نمی شوید اما در مورد ویتامین های مورد نیاز بدن قضیه فرق می کند و بهتر است غنی سازی با ویتامین ها و املاح معدنی انجام شود. به هر حال می توان سر جمع گفت که این غنی سازی می تواند به سلامت بیشتر سبد غذایی ما کمک کند.
کیک + روی
به تازگی تبلیغات کیک هایی را مشاهده می کنیم که با روی غنی سازی شده اند. شاید به این دلیل که کیک غذای مورد علاقه برخی از کودکان است و از طرفی در پسر بچه هایی هم که با کمبود روی روبرو می شوند، از این طریق بتوان کمبود آن را جبران کرد اما متخصصان تغذیه نظر دیگری دارند. آنها به شما می گویند که کیک های کارخانه ای و بسیاری از شیرینی جات جزو غذاهای کم ارزش هستند و انتخاب آنها برای غنی سازی درست نیست. سیاست برخی از کارخانجات این است که از این طریق می خواهند محصولات شان به فروش بیشتری برسد اما چنین محصولی انتخاب مناسبی به شمار نمی رود و نمی توان آن را به عنوان سیاست کشوری پوشش داد.
روغن + ویتامین D
یکی دیگر از مواد غذایی که می توان آن را با ویتامین D غنی سازی کرد، روغن است که می تواند حامل خوبی باشد. اما این انتخاب چندان مناسب نیست چون جامعه را به سمت افزایش مصرف روغن ترغیب می کند. متخصصان می گویند بهترین گزینه برای افزودن ویتامین D به رژیم غذایی مردم، غنی سازی لبنیاتی مانند شیر است.
نان + آهن
بسیاری از دختران و زنان ایرانی با کمبود آهن روبرو هستند. از این رو اضافه کردن آهن و اسید فولیک به آرد نانوایی هم اقدام دیگری است که به کمبود این ریزمغذی ها کمک می کند. اما این سکه یک روی دیگر هم دارد. مصرف زیاد اهن در مردان احتمال بروز بیماری های قلبی و عروقی را بالا می برد و خطرناک است. از این رو افرادی باید از محصولات غنی شده با آهن استفاده کنند که بدن شان با کمبود آهن مواجه است. کمبود آهن به دلیل کاهش مصرف برخی از مواد غذایی مانند گوشت قرمز، ویتامین C، جگر و تخم مرغ پیش می آید که مهمترین عارضه آن کم خونی است.
تخم مرغ + امگا۳
امگا۳ یکی از اسیدهای چرب ضروری بدن ماست. برخی از تولیدکنندگان تخم مرغ به این ایده رسیدند که تخم مرغ هایی تولید کنند که با اسید چرب امگا۳ غنی شده اند. برای تولید این تخم مرغ ها لازم است که مرغ ها رژیم غذایی خاصی داشته باشند و همین سبب افزایش قیمت این تخم مرغ ها می شود. به همین دلیل است که تخم مرغ های حاوی امگا۳ را کمتر در بازار می بینیم. به گفته متخصصان تغذیه نتایج مثبت چنین طرح هایی در طولانی مدت مشخص می شوند و به بررسی های دقیق تر نیاز است.
پاسخ به چند سوال رایج درباره غنی سازی مواد غذایی
چرا به پفک ویتامین اضافه نمی شود؟
چون پفک هیچ ارزش غذای ندارد. برای غنی سازی انتخاب مواد غذایی مناسب اهمیت زیادی دارد؛ به طور مثال وقتی می بینیم کمبود ویتامین D جدی است، این ریزمغذی باید به غذایی اضافه شود که هم دارای ارزش غذایی است و هم اینکه مردم به طور گسترده از آن استفاده می کنند. در این صورت غنی سازی برای جبران کمبود ریزمغذی ها با موفقیت بیشتری انجام می شود.
مصرف زیاد محصولاتی که با ویتامین ها غنی سازی می شوند ضرر هم دارد؟
برخی از ویتامین ها مانند ویتامین D اگر ۲ تا ۳ برابر نیاز بدن هم مصرف شوند ضرری ندارند و مشکل ساز نمی شوند اما مصرف زیاد برخی از ویتامین ها مانند ویتامین A می تواند در مادران باردار مشکل ساز شود و بیماری های کبدی هم ایجاد می کند. سازمان جهانی بهداشت به این نکته اشاره کرده که غنی سازی با مقادیر کم و زیاد یک ماده مغذی هر دو خطرناک اند. غنی سازی مبحثی کارشناسانه است و نیاز به تحقیقات، مدارک علمی و شواهد بومی دارد. گاهی از غنی سازی به عنوان یک سلاح تبلیغاتی استفاده می شود که ممکن است برای سلامتی مردم زیانبار باشد. هنگام انتخاب مواد غذایی برای غنی سازی باید به فرمولاسیون و امکان جذب ویتامین D در آن ماده غذایی توجه کرد. علاوه بر این باید به قوت غالب مردم و رقابت ریزمغذی ها هم توجه کرد تا افزایش یک ریزمغذی مانع از جذب سایر مواد غذایی ضروری مورد نیاز بدن نشود.
در کشورهای خارجی کدام دسته از مواد غذایی غنی سازی می شوند؟
در هر کشوری یکسری از غذاها به عنوان قوت غالب وجود دارند؛ برای مثال ممکن است در کشوری سیب زمینی قوت غالب باشد و در کشور دیگر برنج یا ذرت. بعد از اینکه معلوم شد هر جامعه ای با کدام دسته از کمبود ویتامین ها روبروست و براساس اینکه کمبود ویتامین ها تا چه حد و بین چه گروه هایی همه گیر است، این ویتامین ها به غذای اصلی مردم یا افرادی که از کمبود ویتامین رنج می برند، اضافه می شوند.
تندرستی/ شماره ۱۲۷/ مهر ماه ۹۲/ آناهیتا درودیان/ صفحه ۱۴
شیر + ویتامین D
در حال حاضر شیر غنی شده با کلسیم در بازار ایران هست، اما قرار است به زودی شیرهایی به بازار بیایند که با ویتامین D غنی شده اند. از آنجا که در حال حاضر تقریباً بیش از نیمی از جمعیت ایران با کمبود ویتامین D روبرو هستند، غنی سازی لبنیاتی مانند شیر می تواند در جبران این کمبود بسیار تاثیرگذار باشد. بهتر است ویتامین D در کنار کلسیم جذب شود و به دلیل اینکه لبنیات کلسیم خوبی دارد غنی سازی آنها با ویتامین D انتخاب درست و مناسبی است.
کمبود ویتامین D در گروه میانسالان، سالمندان و به ویژه خانم هایی که در سنین یائسگی هستند و همین طور در نوزادان بیشتر دیده می شود اما این روزها با کاهش مصرف این ویتامین در رژیم غذایی افراد مختلف، کمبود این ویتامین حتی بین جوانان هم وجود دارد. غنی سازی لبنیات با ویتامین D سال هاست که در کشورهای اروپایی انجام می شود و طرح موفقی بوده است. از آنجا که در کشورهای اروپایی اشعه خورشید کم است، بیشتر مردم با کمبود ویتامین D روبرو می شوند اما با غنی سازی لبنیات، این مشکل برطرف شده است. در گذشته کمبود ویتامین D را با بروز بیماری هایی مانند نرمی استخوان و پوکی استخوان ارتباط می دانند اما امروزه ثابت شده که کمبود ویتامین D با بیماری های مزمن دیگری مانند چاقی و فشارخون در ارتباط است. ضعف سیستم ایمنی و بالا رفتن احتمال خطر ابتلا به سرطان هایی مانند سرطان سینه از جمله عوارض دیگر کمبود ویتامین D به شمار می رود. به همین دلیل اضافه کردن ویتامین D به رژیم غذایی مردم اهمیت بیشتری پیدا می کند.
آرد + روی
در آینده ای نه چندان دور در نانوایی ها نان هایی به فروش می رسند که آرد آنها با «روی» غنی شده است و این طرح در برنامه وزارت بهداشت قرار دارد. دلیل این موضوع هم به خاطر کمبود روی در گروه های مختلف و به ویژه مردان است.
ایران و مصر جزو اولین کشورهایی هستند که شیوع کمبود روی در میان مردمان شان تشخیص داده شده. کمبود روی بیشتر در پسر بچه ها، به خصوص پسران در سن بلوغ و البته مردان بالغ به چشم می خورد که مواد غذایی غنی شده با روی می تواند از بروز عوارضی مثل کاهش قدرت سیستم ایمنی بدن، کاهش قدرت باروری، مزمن شدن جوش های غرور جوانی و زخم های پوستی، کاهش رشد سیستم عصبی، اختلالات خلقی رفتاری مثل افسردگی و… جلوگیری کند؛ از طرفی در غنی سازی آرد با روی خطر رقابت روی با سایر املاح دو ظرفیتی وجود دارد و ممکن است رقابت هایی در جذب ریزمغذی ها به وجود بیاید و اختلالاتی ایجاد شود اما این موضوع چندان نگران کننده نیست.
آبمیوه + کلسیم
هر فرد بالغ روزانه به هزار میلی گرم کلسیم نیاز دارد و باید ۳ تا ۴ لیوان شیر بخورد. کسانی که لبنیات کافی مصرف نمی کنند می توانند برای جبران نیازشان از آب پرتقال های غنی شده کمک بگیرند. البته هرگز نمی توان آبمیوه های صنعتی را به عنوان منبع مهم تامین کلسیم به کار برد. چون مصرف ۵۴ بسته از آنها برای تامین کلسیم، عوارضی مثل چاقی و مشکلات گوارشی ایجاد می کند!
ماکارونی + ویتامین B + سبوس
اگر جزو طرفداران ماکارونی هستید حتماً متوجه شده اید که گروهی از کارخانجات محصولات شان را با ریزمغذی هایی از جمله ویتامین های گروه B و سبوس غنی سازی می کنند تا بدین ترتیب ماکارونی ها ارزش غذایی بیشتری داشته باشند.
از آنجا که ماکارونی هم جزو غذاهای پر مصرف ما ایرانی هاست غنی سازی این ماده غذایی با سبوس و ویتامین B می تواند کمبودهای بدن ما را جبران کرده و به تکمیل رژیم غذایی مان کمک کند و حامل خوبی است. این ماکارونی ها مناسب افرادی است که می خواهند دستگاه گوارش سالم تری داشته باشند و هضم غذایشان بهتر انجام شود. گروهی از ماکارونی ها هم با رنگدانه هایی از جمله لیکوپن غنی می شوند. لیکوپن رنگدانه ای است که سبب رنگ قرمز گوجه فرنگی می شود و خاصیت ضد سرطانی دارد. با این وجود لیکوپن جزو ریزمغذی های ضروری نیست و اگر لیکوپن در بدن شما نباشد، با مشکلی روبرو نمی شوید اما در مورد ویتامین های مورد نیاز بدن قضیه فرق می کند و بهتر است غنی سازی با ویتامین ها و املاح معدنی انجام شود. به هر حال می توان سر جمع گفت که این غنی سازی می تواند به سلامت بیشتر سبد غذایی ما کمک کند.
کیک + روی
به تازگی تبلیغات کیک هایی را مشاهده می کنیم که با روی غنی سازی شده اند. شاید به این دلیل که کیک غذای مورد علاقه برخی از کودکان است و از طرفی در پسر بچه هایی هم که با کمبود روی روبرو می شوند، از این طریق بتوان کمبود آن را جبران کرد اما متخصصان تغذیه نظر دیگری دارند. آنها به شما می گویند که کیک های کارخانه ای و بسیاری از شیرینی جات جزو غذاهای کم ارزش هستند و انتخاب آنها برای غنی سازی درست نیست. سیاست برخی از کارخانجات این است که از این طریق می خواهند محصولات شان به فروش بیشتری برسد اما چنین محصولی انتخاب مناسبی به شمار نمی رود و نمی توان آن را به عنوان سیاست کشوری پوشش داد.
روغن + ویتامین D
یکی دیگر از مواد غذایی که می توان آن را با ویتامین D غنی سازی کرد، روغن است که می تواند حامل خوبی باشد. اما این انتخاب چندان مناسب نیست چون جامعه را به سمت افزایش مصرف روغن ترغیب می کند. متخصصان می گویند بهترین گزینه برای افزودن ویتامین D به رژیم غذایی مردم، غنی سازی لبنیاتی مانند شیر است.
نان + آهن
بسیاری از دختران و زنان ایرانی با کمبود آهن روبرو هستند. از این رو اضافه کردن آهن و اسید فولیک به آرد نانوایی هم اقدام دیگری است که به کمبود این ریزمغذی ها کمک می کند. اما این سکه یک روی دیگر هم دارد. مصرف زیاد اهن در مردان احتمال بروز بیماری های قلبی و عروقی را بالا می برد و خطرناک است. از این رو افرادی باید از محصولات غنی شده با آهن استفاده کنند که بدن شان با کمبود آهن مواجه است. کمبود آهن به دلیل کاهش مصرف برخی از مواد غذایی مانند گوشت قرمز، ویتامین C، جگر و تخم مرغ پیش می آید که مهمترین عارضه آن کم خونی است.
تخم مرغ + امگا۳
امگا۳ یکی از اسیدهای چرب ضروری بدن ماست. برخی از تولیدکنندگان تخم مرغ به این ایده رسیدند که تخم مرغ هایی تولید کنند که با اسید چرب امگا۳ غنی شده اند. برای تولید این تخم مرغ ها لازم است که مرغ ها رژیم غذایی خاصی داشته باشند و همین سبب افزایش قیمت این تخم مرغ ها می شود. به همین دلیل است که تخم مرغ های حاوی امگا۳ را کمتر در بازار می بینیم. به گفته متخصصان تغذیه نتایج مثبت چنین طرح هایی در طولانی مدت مشخص می شوند و به بررسی های دقیق تر نیاز است.
پاسخ به چند سوال رایج درباره غنی سازی مواد غذایی
چرا به پفک ویتامین اضافه نمی شود؟
چون پفک هیچ ارزش غذای ندارد. برای غنی سازی انتخاب مواد غذایی مناسب اهمیت زیادی دارد؛ به طور مثال وقتی می بینیم کمبود ویتامین D جدی است، این ریزمغذی باید به غذایی اضافه شود که هم دارای ارزش غذایی است و هم اینکه مردم به طور گسترده از آن استفاده می کنند. در این صورت غنی سازی برای جبران کمبود ریزمغذی ها با موفقیت بیشتری انجام می شود.
مصرف زیاد محصولاتی که با ویتامین ها غنی سازی می شوند ضرر هم دارد؟
برخی از ویتامین ها مانند ویتامین D اگر ۲ تا ۳ برابر نیاز بدن هم مصرف شوند ضرری ندارند و مشکل ساز نمی شوند اما مصرف زیاد برخی از ویتامین ها مانند ویتامین A می تواند در مادران باردار مشکل ساز شود و بیماری های کبدی هم ایجاد می کند. سازمان جهانی بهداشت به این نکته اشاره کرده که غنی سازی با مقادیر کم و زیاد یک ماده مغذی هر دو خطرناک اند. غنی سازی مبحثی کارشناسانه است و نیاز به تحقیقات، مدارک علمی و شواهد بومی دارد. گاهی از غنی سازی به عنوان یک سلاح تبلیغاتی استفاده می شود که ممکن است برای سلامتی مردم زیانبار باشد. هنگام انتخاب مواد غذایی برای غنی سازی باید به فرمولاسیون و امکان جذب ویتامین D در آن ماده غذایی توجه کرد. علاوه بر این باید به قوت غالب مردم و رقابت ریزمغذی ها هم توجه کرد تا افزایش یک ریزمغذی مانع از جذب سایر مواد غذایی ضروری مورد نیاز بدن نشود.
در کشورهای خارجی کدام دسته از مواد غذایی غنی سازی می شوند؟
در هر کشوری یکسری از غذاها به عنوان قوت غالب وجود دارند؛ برای مثال ممکن است در کشوری سیب زمینی قوت غالب باشد و در کشور دیگر برنج یا ذرت. بعد از اینکه معلوم شد هر جامعه ای با کدام دسته از کمبود ویتامین ها روبروست و براساس اینکه کمبود ویتامین ها تا چه حد و بین چه گروه هایی همه گیر است، این ویتامین ها به غذای اصلی مردم یا افرادی که از کمبود ویتامین رنج می برند، اضافه می شوند.
تندرستی/ شماره ۱۲۷/ مهر ماه ۹۲/ آناهیتا درودیان/ صفحه ۱۴
