چه کسی از پشت به ظریف خنجر میزند؟

در اینجا به همین نسبت نظریّه: " دولت کامل " (یا دولت متکامل) برابر " دولت کاریکاتوری " ، مطرح است. بسیاری از مجموعه های مدیریتی بدلیل افراط در پرداختن و تمرکز بر روی یک مقوله، دچار نوعی انحراف از اهداف اوّلیه می شوند، این خطر درباره دولت ها نیز صادق است.

دیپلماسی رسمی و پنهان که در حال حاضر با مدیریت دکتر «روحانی» و «ظریف» بین «جمهوری اسلامی» و «۵+۱» در جریان است، تنها قطعه ای از یک پازل بزرگتر است. دولت اهرُم های دیگری برای پیشبُرد مهمترین اهداف اش شامل: بهبود تولید داخلی، افزایش اشتغال و کاهش تورّم، نیز دارد. آنهایی که بطور اغراق آمیزی نقش سیاست خارجی را در حلّ مشکلات داخلی پُررنگ می کنند، در حال ساخت یک " دولت کاریکاتوری " هستند؛ دولتی که فقط در حوزه دیپلماسی رشد می کند و مابقی استعدادهای داخلی اش را فراموش می کند.

این دولت می تواند در کنار دیپلماسی رسمی و پنهانی که در پیش گرفته، از ظرفیت های داخلی دیگر نیز استفاده کند. بی شک، دیپلماسی عمومی یکی از این قابلیت هاست. چرا بعضی می خواهند، چنین سرمایه ای به کمک دولت نیاید؟ همین حالا که نمایندگان «وزارت خارجه ایران» در حال مذاکره با «۵+۱» هستند، بخش قابل توجّهی از سرمایه های فکری کارشناسان در نهادهای ذیصلاح صرف این می شود که چطور باید حاکمیت ظاهراً چندپاره آمریکا درباره ایران را مدیریت کنند.

اینکه «کنگره» و «سنا» ، خواهان افزایش تحریم ها و فشارها به ایران هستند، دقیقاً کمک به نیروهای «جان کری» پای میز است؛ چندی پیش «خبرگزاری آسیوشیتدپرس» در اینباره نوشته بود: «قانونگذاران در حال حرکت رو به جلو برای" گذراندن قوانین تحریمی جدید" هستند؛ با این طرح محکم کارانه، رئیس جمهور می تواند از تحریم های افزایش یافته به عنوان بخشی از قدرت نفوذ در مذاکرات، استفاده کند. «مارک کِرک» ، عضو «کمیته بانکی سنا» ، گفت: «سنا» باید بزرگترین فشار اقتصادی را بر ایران تحمیل کند تا برای پیروزی به دیپلماسی، شانسی داده شود. » [۲] .

با این وجود، برخی از عناصر سعی دارند چنین ظرفیت مهمّی را از دولت بگیرند، «هفته نامه آسمان» - نزدیک به کارگزاران- در شماره اخیر خود گفتگویی با «سعید حجّاریان» ترتیب داده است، با این عنوان: " سرباز نظام را از پُشت نزنید" . «حجّاریان» می گوید: «" خاتمی" می گوید، لنگه کفش مقدّمه است. به قول معروف، " تخم مرغ دزد، شتر دزد می شود " ! به همین خاطر، معتقدم حق با خاتمی است، باید از ابتدا جلوی اقدامات غیر قانونی را گرفت. دولت جدید که با مشکلات جدّی در حوزه اقتصاد و سیاست خارجی مواجه است؛ نباید در حوزه داخلی هم با بحران سازی و خشونت دست به گریبان شود. مخالفان و تُندرو ها از همین الآن برای «۱۳ آبان» برنامه دارند و می خواهند پرچم آتش بزنند. طبعاً پشت این سازماندهی ها نقشه ای وجود دارد… آقای «ظریف» ، الآن سرباز نظام در میدان های دیپلماتیک از «ژنو» تا «نیویورک» است که با حمایت نظام برای مذاکره اعزام شده است. آیا در میدان نبرد سرباز خودی را از پشت می زنند و کاری می کنند که شکست بخورد؟ » [۳] .

اکنون که نظام درباره مذاکرات موردی با آمریکا و دیگر قدرت های غربی، جوازهای مشروط و کوتاه مدّتی داده است، بازتاب خواست بخشی از افکار عمومی که به مذاکرات بدبین هستند؛ نه یک تهدید که یک فرصت بزرگ است. دشمنان ایران باید متوجّه باشند که دولت فعلی بخاطر نرمش هایش تحت فشار است و این کمک بزرگی به آنهاست. از طرف دیگر یکپارچه نشان دادن ایران با این محتوا که همه مردم و مسئولین بخاطر مشکلات معیشتی، خواهان" رابطه با آمریکا" هستند، نشان از ضعف درونی کشور دارد که نهایتاً باعث تحدید قدرت چانه زنی تیم هسته ای کشور می شود. لذا بهتر است، چنین تصویری از ایران ارائه شود که، ما تشنه رابطه نیستیم.

" کسی با کلید روی تنه درختی نوشت: زنده باد درخت! " ، این استعاره ای است جدیدتر از ضرب المثل: " دوستی خاله خرسه " . خیلی اوقات آنهایی که خنجری برای فرو کردن در پُشت کس دیگری دارند، برای رد گُم کنی در حالیکه خنجر در دستان خودشان است، با هوچی گری فریاد می زنند: خنجر دست کیست؟ بنابر این، اگر اصلاح طلبان تُندرو واقعاً در جست وجوی خنجری هستند، بهتر است کمی به دستان خود نگاه کنند؛ " شعار مرگ بر آمریکا " ایجاد فرصت برای دولت است نه تضییع فرصت.

علاوه بر استفاده از ظرفیت" دیپلماسی عمومی" و" دیپلماسی رسانه ای" با رویکردی که در بالا گفته شد، لزومی ندارد که مابقی حوزه های مدیریتی در داخل کشور به شکل تعطیل به نمایش درآید. تمرکز بیش از حدّ بر روی اینکه کشور بخاطر تحریم ها در ورشکستگی کامل به سر می برد و به کُما بردن اقدامات عملی در حوزه اقتصاد مقاومتی، واقعاً چه کمکی به تیم مذاکره کننده می کند؟ البتّه مبرهن است که رقباء و دشمنان ما از میزان تدثیرپذیری کشور از تحریم ها باخبرند، شاید دریافت های آنها از میزان تأثیر" پروژه تحریم ها " به این اندازه که برخی در داخل عنوان می کنند؛ وحشتناک نباشد.

لیکن در کلّ نتیجه اینگونه القائات این خواهد بود که دشمن پای میز مذاکره، خواهد فهمید که نمایندگان ایران نه از موضع قدرت و عزّت که از موضع ضعف و ذلّت پای میز نشسته اند؛ حتّی اگر «ظریف» انقلابی ترین جملات را ادا کند. سیاستمداران داخلی باید متوجّه باشند، آنچه انگاره حریف از نمایندگان ایران را می سازد نه حرف ها، که برون دادهای عملی است؛ تغییر لحن ها فقط وقتی کاراست که قرار است یک رویّه جدید ایجاد شود؛ اکنون رویّه جدید آغاز شده، پس آنچه سازنده تصویر از تیم ایران است نه کلمات که عملکردهاست.

در کنار توجّه به منابع داخلی و افزایش هزینه برای آمریکا از طریق قدرت مردمی، مسئولین باید دقّت کنند که پشت پا زدن به تیم مذاکره ای با الفاظی چون" خزانه خالی" نه تنها کمکی به مشکلات کشور نمی کند بلکه پالس های نا به جایی به طرف خارجی است مبنی بر اینکه راهبرد تحریم ها برای نشاندن ایرانِ ضعیف پای مذاکره تأثیر گذاشته و برای نگه داشتن ایران پای این میز نه تنها نباید امتیازی داده شود؛ که باید بر تحریم ها افزود. آنها به موازات این اهرم های فشار، برای جلوگیری از بریده شدن ایران از مذاکرات، به صورت قطره چکانی و صدقه ای، امتیازات کوچکی مانند آزادسازی اموال بلوکه شده در خارج؛ را مطرح می سازد.

آنچه اینجا تأکید می کنیم، این است که لزومی ندارد برخی در داخل خشاب تیم مذاکره کننده را از همه فشنگ ها خالی کنند، اگر دیپلمات ها با خشاب هایی خالی پای " نبرد دیپلماتیک " [۴] بنشینند؛ آیا در مجموع قرار است، فقط تیر بخورند؟ این معنای دقیق و صحیح، خنجرهای آماده شده است.

رشد متوزان در دولت یک اصل عقلی و منطقی است، لذا این فقط سیاست خارجی نیست که مهم است، دولت تک بُعدی دولت متکاملی نیست. با این تفاسیر، یک سئوال مدام در ذهن ها مرور می شود: چرا برخی سعی دارند، «دولت یازدهم» را به " دولت کاریکاتوری " تبدیل کنند؟ چه کسانی و برای رسیدن به چه نیّاتی، می خواهند مذاکرات به شکست بینجامد؟ پروژه بعدی تُندروهای اصلاحات چیست، داخلی یا خارجی؟