دلایل پائین بودن سرمایه گذاری در کشاورزی ایران
سرمایه گذاری بخش کشاورزی بیشتر از ۴ درصد نیست، در حالی که امنیت غذایی ۷۶ میلیون نفر ایرانی به این بخش وابسته است علاوه بر آن کشاورزی می تواند در رشد اقتصاد تاثیر داشته باشد، اما دلیل سرمایه گذاری پایین در بخش کشاورزی چیست؟
به گزارش افکارنیوز ، مسئولان و کارشناسان مشکل امروز بخش کشاورزی را کمبود سرمایه گذاری می دانند، به طوری که رئیس جمهور نیز در کنگره سراسری خانه کشاورز به اندک بودن سرمایه گذاری در بخش کشاورزی اشاره کرد و آن را مشکل عمده برای این بخش دانست، اما دلیل پایین بودن سرمایه گذاری در بخش کشاوری چیست؟ چرا سرمایه گذاران تمایل کمتری دارند، در این بخش سرمایه گذاری کنند؟
تولید در بخش کشاورزی با تغییر شرایط آب و هوایی گره خورده و با کمترین تنش های محیطی محصول تحت تاثیر قرار می گیرد، شرایط طبیعی، سرما، گرما، تگرگ، باران های شدید و سیل هرکدام از این ها می تواند تولید را از بین ببرد، برنامه ریزی کشاورزی نمی تواند خیلی دقیق باشد، زیرا تولید در محیط بسته نیست، بلکه در محیط باز که عوامل تاثیر گذار هم که قابل کنترل نیستند، انجام می شود.
از سوی دیگر سرمایه گذاری در بخش کشاورزی زود بازده نیست، حداقل در بخش زراعت یکسال و در بخش های باغبانی و شیلات چندین سال برای بازگشت سرمایه و سود زمان لازم است و سرمایه گذار عجول حوصله بازگشت سرمایه دراز مدت را ندارد.
حتی به همین دلیل است که بانکها نیز تسهیلات را بیشتر به غیر از بخش کشاورزی می دهند، زیرا مثلاً بازپرداخت وام بانک ها توسط بخش صنعت، تجار و وارد کنندگان سریعتر انجام می شود و ریسک کمتری نسبت به بخش کشاورزی دارد.
*بیمه
بیمه همواره به عنوان سوپاپ اطمینان تولید و کاهش ریسک تولید به شمار می رود، اما در بخش کشاورزی بیمه محصولات کشاورزی جایگاه خاصی ندارد، همواره اعتبارات بیمه کمتر از نیاز کشاورزان بوده و آن هم به درستی پرداخت نشده است، مثلاً امسال در حالی که به گفته کارشناسان نیاز بیمه کشاورزان ۷۵۰ میلیارد تومان است، در بودجه سال ۹۲ بیش از ۱۵۰ میلیارد تومان تصویب نشد.
اگر چه به تازگی مبلغ ۲۰۰ میلیارد تومان اضافه شده است، اما همچنان در مجموع به نصف نیاز این بخش نمی رسد، بنابراین کشاورزی که در طول سال با تمام شرایط نامساعد آب و هوایی، خشکی، سرما، گرما، بی آبی، تگرگ، تولید می کند، یعنی سرمایه های خود را در وسط بیابان رها کرده است و اگر از سوی دولت بیمه نشود، ریسک سرمایه گذاری بسیار بالا خواهد رفت.
*شرایط نامناسب زنجیره های تولید
سرمایه گذاری در بخش کشاورزی نیازمند ارتقاء تمام زنجیره های مربوط به آن است. اگر بخواهیم سرمایه گذاری در بخش کشاورزی سودآور باشد، باید صنایع تبدیلی نیز به اندازه ای رشد کند، تا با تولید همسو شود.
وجود صنایع تبدیلی کافی می تواند محصولات کشاورزی به ویژه با انبارداری کمتر را برای تمام سال متعادل کند، نوسان های عرضه و قیمت محصولات کشاورزی مهمترین مشکل سرمایه گذاران است که نمی توانند پیش بینی درستی از سود داشته باشند، منحنی تار عنکبوتی در اقتصاد کشورهای در حال توسعه هم به همین دلیل است.
*درآمد اندک کشاورزان به دلیل مشکلات بازار
درآمد کشاورزی به دلیل مشکلات بازار، اندک و غیرقابل پیش بینی است، قیمت ها ثبات ندارد و مدام در حال تغییر است و سود اصلی این نوسان به جیب دلالان می رود نه کشاورزان و به همین دلیل طی سالهای گذشته سرمایه گذاری در بخش بازار محصولات کشاورزی نسبت به تولید رشد بیشتری داشته است.
*ادوات کشاورزی
ماشین آلات کشاورزی بخش دیگری است که اگر ناکارآمد باشد سرمایه گذار بخش زراعی را ناکام خواهد گذاشت.
از سوی دیگر عوامل تولید نیز باید به نحوی باشد، تا سرمایه گذار را در ادامه مسیر همراهی کند، ضریب مکانیزاسیون کشاورزی اگر در بخش تولید پایین باشد، سرمایه گذار بخش کشاورزی را به سرمنزل مقصود نمی رساند.
ضریب مکانیزاسیون در کشور براساس برنامه چهارم پیش نرفت، قرار بود ضریب استفاده از ماشین و ضریب مکانیزاسیون تا پایان برنامه چهارم به ۱.۲ اسب بخار در هکتار برسد که نرسید، اما این رقم در حال حاضر حدود ۱.۴اسب بخار در هکتار است و باید تا پایان برنامه پنجم توسعه به ۱.۵ اسب بخار در هکتار برسد.
ضریب مکانیزاسیون در کشور با عقب ماندگی همراه است و دلیل اصلی آن نبود ماشین آلات و ادوات کشاورزی مناسب و زمین ها خرد کشاوری است.
نبودن سامانه های مناسب آبیاری هم تولید را برای کشاورزی به صرفه نمی کند، زیرا میزان تولید باید به ازای میزان آب مصرفی باشد، به دلیل مجهز نبودن زمین های کشاورزی کشور به سامانه های آبیاری نوین، مصرف اب در کشاورزی ایران بالا است.
اکنون تنها ۱۰ درصد از زمینهای کشاورزی کشور به آبیاری نوین مجهز است، تولید کنندگان همواره با کمبود آب مواجه اند، اگرچه کشور ایران ذاتا خشک است و متوسط بارش ۲۳۰ میلی متر است.
۹۰ درصد آب در بخش کشاورزی استفاده می شود و این در صورتی که آب مصرفی به قیمت واقعی که قطعاً در آینده عملی خواهد شد، انجام شود، سودی برای تولید کننده عاید نخواهد کرد.
*حذف یارانه ها و آماده نبودن بسترهای اقتصادی
از سوی دیگر حذف یارانه ها در بخش کشاورزی بدون فراهم شدن بستر لازم تولید انگیزه های سرمایه گذاری را کمتر می کند. در کشورهای عضو سازمان توسعه همکاری های اقتصادی که ۴۷ کشور عضو هستند، حمایت بسیار مناسبی از بخش کشاورزی می شود، حال اینکه در کشور ما بدون فراهم شدن بسترهای مناسب تولید، یارانه این بخش را حذف می کنند و بر اساس قانون هدفمندی یارانه ها که ۳۰ درصد باید به بخش تولید داده می شد، را نمی دهند و همه اینها عاملی است که سرمایه گذاری در بخش کشاورزی بسیار کمرنگ شود.
*مقاومت سرمایه گذاران خارجی به دلیل مسائل سیاسی
از سوی دیگر مقاومت جدی در سرمایه گذاری خارجی وجود دارد، سرمایه گذاران خارجی به دلیل تحریم و بالا بودن ریسک سرمایه گذاری که به دلایل سیاسی طی سالهای اخیر به وجود آمده است، حاضر به سرمایه گذاری در کشور و به ویژه در بخش کشاورزی نیستند.
در این میان برخی کشورهای خارجی نیز که برای سرمایه گذاری در بخش کشاورزی اعلام آمادگی می کنند، با مخالفت داخلی رو به رو می شوند.
مخالفان می گویند: ظرفیت های زیاد، وجود بیش از ۱۵۰ هزار فارغ التحصیل کشاورزی جویای کار، کارگر بیکار و انرژی ارزان دلیل مخالفت با حضور سرمایه گذار خارجی در بخش کشاورزی ایران است، اما موافقان گویند حضور سرمایه گذار خارجی باعث ایجاد رقابت و ورود فناوری نوین به کشاورزی ایران و افزایش صادرات خواهد شد.
اخیراً کشور قطر برای سرمایه گذاری در بخش کشاورزی ایران اعلام آمادگی کرده بود، اما مخالفت های داخلی مانع از اجرای این سرمایه گذاری شد.
البته سرمایه گذاری خارجی هم باید در قالب اصول و چارچوب مطالعه شده باشد که برای بخش کشاورزی و اقتصاد کشور مفید باشد و گرنه سرمایه گذاری های غیر منطقی نتیجه ای جز به تاراج رفتن سرمایه کشور نخواهد داشت.
تولید در بخش کشاورزی با تغییر شرایط آب و هوایی گره خورده و با کمترین تنش های محیطی محصول تحت تاثیر قرار می گیرد، شرایط طبیعی، سرما، گرما، تگرگ، باران های شدید و سیل هرکدام از این ها می تواند تولید را از بین ببرد، برنامه ریزی کشاورزی نمی تواند خیلی دقیق باشد، زیرا تولید در محیط بسته نیست، بلکه در محیط باز که عوامل تاثیر گذار هم که قابل کنترل نیستند، انجام می شود.
از سوی دیگر سرمایه گذاری در بخش کشاورزی زود بازده نیست، حداقل در بخش زراعت یکسال و در بخش های باغبانی و شیلات چندین سال برای بازگشت سرمایه و سود زمان لازم است و سرمایه گذار عجول حوصله بازگشت سرمایه دراز مدت را ندارد.
حتی به همین دلیل است که بانکها نیز تسهیلات را بیشتر به غیر از بخش کشاورزی می دهند، زیرا مثلاً بازپرداخت وام بانک ها توسط بخش صنعت، تجار و وارد کنندگان سریعتر انجام می شود و ریسک کمتری نسبت به بخش کشاورزی دارد.
*بیمه
بیمه همواره به عنوان سوپاپ اطمینان تولید و کاهش ریسک تولید به شمار می رود، اما در بخش کشاورزی بیمه محصولات کشاورزی جایگاه خاصی ندارد، همواره اعتبارات بیمه کمتر از نیاز کشاورزان بوده و آن هم به درستی پرداخت نشده است، مثلاً امسال در حالی که به گفته کارشناسان نیاز بیمه کشاورزان ۷۵۰ میلیارد تومان است، در بودجه سال ۹۲ بیش از ۱۵۰ میلیارد تومان تصویب نشد.
اگر چه به تازگی مبلغ ۲۰۰ میلیارد تومان اضافه شده است، اما همچنان در مجموع به نصف نیاز این بخش نمی رسد، بنابراین کشاورزی که در طول سال با تمام شرایط نامساعد آب و هوایی، خشکی، سرما، گرما، بی آبی، تگرگ، تولید می کند، یعنی سرمایه های خود را در وسط بیابان رها کرده است و اگر از سوی دولت بیمه نشود، ریسک سرمایه گذاری بسیار بالا خواهد رفت.
*شرایط نامناسب زنجیره های تولید
سرمایه گذاری در بخش کشاورزی نیازمند ارتقاء تمام زنجیره های مربوط به آن است. اگر بخواهیم سرمایه گذاری در بخش کشاورزی سودآور باشد، باید صنایع تبدیلی نیز به اندازه ای رشد کند، تا با تولید همسو شود.
وجود صنایع تبدیلی کافی می تواند محصولات کشاورزی به ویژه با انبارداری کمتر را برای تمام سال متعادل کند، نوسان های عرضه و قیمت محصولات کشاورزی مهمترین مشکل سرمایه گذاران است که نمی توانند پیش بینی درستی از سود داشته باشند، منحنی تار عنکبوتی در اقتصاد کشورهای در حال توسعه هم به همین دلیل است.
*درآمد اندک کشاورزان به دلیل مشکلات بازار
درآمد کشاورزی به دلیل مشکلات بازار، اندک و غیرقابل پیش بینی است، قیمت ها ثبات ندارد و مدام در حال تغییر است و سود اصلی این نوسان به جیب دلالان می رود نه کشاورزان و به همین دلیل طی سالهای گذشته سرمایه گذاری در بخش بازار محصولات کشاورزی نسبت به تولید رشد بیشتری داشته است.
*ادوات کشاورزی
ماشین آلات کشاورزی بخش دیگری است که اگر ناکارآمد باشد سرمایه گذار بخش زراعی را ناکام خواهد گذاشت.
از سوی دیگر عوامل تولید نیز باید به نحوی باشد، تا سرمایه گذار را در ادامه مسیر همراهی کند، ضریب مکانیزاسیون کشاورزی اگر در بخش تولید پایین باشد، سرمایه گذار بخش کشاورزی را به سرمنزل مقصود نمی رساند.
ضریب مکانیزاسیون در کشور براساس برنامه چهارم پیش نرفت، قرار بود ضریب استفاده از ماشین و ضریب مکانیزاسیون تا پایان برنامه چهارم به ۱.۲ اسب بخار در هکتار برسد که نرسید، اما این رقم در حال حاضر حدود ۱.۴اسب بخار در هکتار است و باید تا پایان برنامه پنجم توسعه به ۱.۵ اسب بخار در هکتار برسد.
ضریب مکانیزاسیون در کشور با عقب ماندگی همراه است و دلیل اصلی آن نبود ماشین آلات و ادوات کشاورزی مناسب و زمین ها خرد کشاوری است.
نبودن سامانه های مناسب آبیاری هم تولید را برای کشاورزی به صرفه نمی کند، زیرا میزان تولید باید به ازای میزان آب مصرفی باشد، به دلیل مجهز نبودن زمین های کشاورزی کشور به سامانه های آبیاری نوین، مصرف اب در کشاورزی ایران بالا است.
اکنون تنها ۱۰ درصد از زمینهای کشاورزی کشور به آبیاری نوین مجهز است، تولید کنندگان همواره با کمبود آب مواجه اند، اگرچه کشور ایران ذاتا خشک است و متوسط بارش ۲۳۰ میلی متر است.
۹۰ درصد آب در بخش کشاورزی استفاده می شود و این در صورتی که آب مصرفی به قیمت واقعی که قطعاً در آینده عملی خواهد شد، انجام شود، سودی برای تولید کننده عاید نخواهد کرد.
*حذف یارانه ها و آماده نبودن بسترهای اقتصادی
از سوی دیگر حذف یارانه ها در بخش کشاورزی بدون فراهم شدن بستر لازم تولید انگیزه های سرمایه گذاری را کمتر می کند. در کشورهای عضو سازمان توسعه همکاری های اقتصادی که ۴۷ کشور عضو هستند، حمایت بسیار مناسبی از بخش کشاورزی می شود، حال اینکه در کشور ما بدون فراهم شدن بسترهای مناسب تولید، یارانه این بخش را حذف می کنند و بر اساس قانون هدفمندی یارانه ها که ۳۰ درصد باید به بخش تولید داده می شد، را نمی دهند و همه اینها عاملی است که سرمایه گذاری در بخش کشاورزی بسیار کمرنگ شود.
*مقاومت سرمایه گذاران خارجی به دلیل مسائل سیاسی
از سوی دیگر مقاومت جدی در سرمایه گذاری خارجی وجود دارد، سرمایه گذاران خارجی به دلیل تحریم و بالا بودن ریسک سرمایه گذاری که به دلایل سیاسی طی سالهای اخیر به وجود آمده است، حاضر به سرمایه گذاری در کشور و به ویژه در بخش کشاورزی نیستند.
در این میان برخی کشورهای خارجی نیز که برای سرمایه گذاری در بخش کشاورزی اعلام آمادگی می کنند، با مخالفت داخلی رو به رو می شوند.
مخالفان می گویند: ظرفیت های زیاد، وجود بیش از ۱۵۰ هزار فارغ التحصیل کشاورزی جویای کار، کارگر بیکار و انرژی ارزان دلیل مخالفت با حضور سرمایه گذار خارجی در بخش کشاورزی ایران است، اما موافقان گویند حضور سرمایه گذار خارجی باعث ایجاد رقابت و ورود فناوری نوین به کشاورزی ایران و افزایش صادرات خواهد شد.
اخیراً کشور قطر برای سرمایه گذاری در بخش کشاورزی ایران اعلام آمادگی کرده بود، اما مخالفت های داخلی مانع از اجرای این سرمایه گذاری شد.
البته سرمایه گذاری خارجی هم باید در قالب اصول و چارچوب مطالعه شده باشد که برای بخش کشاورزی و اقتصاد کشور مفید باشد و گرنه سرمایه گذاری های غیر منطقی نتیجه ای جز به تاراج رفتن سرمایه کشور نخواهد داشت.
