همه چیز درباره لثه و داشتن لثه ای سالم
لثه بافتی است که معمولاً تا دچار مشکلی مانند خونریزی یا تحلیل شدید نشود کسی به آن توجه نمی کند و همین عاملی برای پیشرفت موذیانه و آرام آرام بیماری های لثه است.
به گزارش افکارنیوز ، اگر بپرسید مهمترین جزء یک لبخند زیبا چیست قطعاً همه می گویند دندان سالم و زیبا. اما در کنار سلامت و زیبایی دندان ها، سلامت و فرم لثه ها نیز از اهمیت فوق العاده ای برخوردار است در حدی که زیباترین دندان ها اگر با لثه ای بیمار و عفونی احاطه شوند نه تنها لبخند زیبایی نمی سازند بلکه به دلیل عفونت لثه یا تحلیل رفتن آن جلوه خود را نیز از دست داده و صاحب چنین دندان و لثه ای قطعاً لبخند زیبایی نخواهد داشت. لثه بافتی است که معمولاً تا دچار مشکلی مانند خونریزی یا تحلیل شدید نشود کسی به آن توجه نمی کند و همین عاملی برای پیشرفت موذیانه
و آرام آرام بیماری های لثه است.
۱. ویژگی یک لثه سالم
لثه سالم صورتی رنگ بوده و سفت و محکم به استخوان زیرین چسبیده و نمایی شبیه پوست پرتقال دارد یعنی دانه دانه است. از طرف دیگر لثه سالم فاقد تورم، قرمزی و خونریزی بوده و در محل تماس با دندان کاملاً صاف و دارای لبه تیز است که اصطلاحاً به آن لبه چاقویی می گویند. رنگ صورتی لثه سالم در برخی افراد که رنگ چهره تیره دارند، ممکن است به صورت لکه های قهوه ای رنگ دیده شود. اگر سایر علائم لثه سالم وجود دارد و فقط رنگ آن قهوه ای است این لثه سالم است.
۲. همه دردسرها به خاطر پلاک
ما در حرفه دهان ۲ بیماری عمده داریم؛ پوسیدگی و بیماری لثه و بافت های نگهدارنده دندان. هر دوی اینها هم به دنبال تشکیل پلاک میکروبی روی سطوح دندان ایجاد می شوند. پلاک میکروبی لایه ای بی رنگ است که روی سطوح سخت محیط دهان (مثل دندان یا روکش) تشکیل می شود. پلاک میکروبی در ابتدای تشکیل قابل رویت نیست و به راحتی با مسواک زدن پاک می شود ولی شستشو فقط با آب یا دهانشویه های معمولی آن را پاک نمی کند بنابراین باید برای پاک کردن آن از وسایلی مکانیکی مانند مسواک و خمیردندان و نخ دندان استفاده کرد. اگر پلاک میکروبی هر روز یا در مراحل اولیه از سطح دندان تمیز نشود، املاح موجود در بزاق و مواد غذایی در آن رسوب کرده و منجر به ایجاد جرم می شود که یک بافت سفت و سخت است.
۳. متهم اصلی
جرم در واقع یک کانون عفونی است. جرم دندان علاوه بر اینکه برای لثه و بافت های نگهدارنده دندان بیماری زا بوده و باعث ایجاد عفونت می شود، به دلیل داشتن سطحی ناهموار منجر به تجمع بیشتر پلاک نیز می شود و همین پلاک عفونت و التهاب لثه و بافت های نگهدارنده دندان (مثل استخوان نگهدارنده دندان) را تشدید می کند. با عمل جرم گیری تعداد این میکروب ها در دهان به مراتب کمتر می شود. برخلاف تصور بسیاری از مردم، جرم با مسواک زدن پاک نشده و برای برداشتن آن باید بیمار به دندانپزشک مراجعه کرده و وی با ابزار دستی یا ماشینی برای بیمار عمل جرم گیری را انجام دهد.
۴. آیا جرم گیر به دندان صدمه می زند
این شاید رایج ترین پرسشی است که یک دندانپزشک در طول دوران کاری خود با آن روبرو می شود. باید گفت این تصور کاملاً غلط است. عمل جرم گیری به هیچ وجه برای دندان مضر نیست و باعث صدمه زدن به دندان یا برداشت مینای دندان نشده و به هیچ وجه قادر به تراش دادن دندان نیست. در واقع قدرت این دستگاه ها کمتر از حدی است که بتواند مینای دندان را بردارد.
۵. از کجا بفهمیم لثه دچار مشکل است
علائم بیماری لثه که به صورت متداول افراد را به سمت درمان سوق می دهد می تواند یک یا ترکیبی از موارد زیر باشد:
تغییر رنگ لثه به سمت قرمزی، خونریزی لثه هنگام مسواک زدن یا خوردن مواد خوراکی سخت مانند سیب یا هویج، جدا شدن لثه از دندان، بو و طعم بد دهان، لقی دندان ها، حرکت و چرخش دندان از محل اولیه خود، گیر غذایی، احساس فشار بین دندان ها و آرامش آن پس از استفاده از خلال یا نخ دندان.
نکته مهم اینکه در اغلب موارد درد وجود ندارد و این قضیه باعث بی توجهی بسیاری از بیماران می شود اما با مشاهده علائم اولیه و درمان آن می توان از عوارض جدی از دست دادن دندان جلوگیری کرد.
۶. وقتی فقط لثه عفونی است
اگر عفونت و التهاب تنها به بافت لثه محدود باشد به آن ژنژویت می گویند. ژنژویت خفیف ترین نوع از بیماری های لثه است که باعث ایجاد لثه ای متورم و قرمز شده که به آسانی خونریزی می کند. این نوع بیماری عموماً متعاقب کنترل نامناسب بهداشت دهان ایجاد شده و به دلیل اینکه التهاب به بافت های زیرین (استخوان و الیاف نگهدارنده دندان) نفوذ نکرده با جرم گیری و رعایت کامل بهداشت دهان درمان شده و عوارض آن کاملاً برگشت پذیر است.
۷. وقتی کارد به استخوان می رسد
با گذشت زمان و عدم درمان ژنژویت، پلاک به فضای زیر لثه گسترش پیدا کرده و مواد سمی حاصل از میکروب های پلاک به همراه واکنش های التهابی بدن باعث تخریب استخوان و بافت های نگهدارنده دندان شده و در نهایت باعث لقی دندان و از دست رفتن آن می شود. در این حالت بیمار دچار پریودونتیت شده است. این مراحل نیز عموماً کند و بدون درد پیش می رود. پریودنتیت زیرگروه های متعددی دارد که عمده ترین آنها شامل این موارد است: پریودنتیت مزمن که معمولاً در افراد بالای ۴۰ سال بروز می کند، پریودنتیت پیشرونده در سنین پایین و گاهی با پیش زمینه فامیلی و ژنتیک و نیز پریودنتیت مرتبط با بیماری های سیستمیک مانند دیابت، بیماری های قلبی عروقی و بیماری های تنفسی.
۸. پولیش کنید، زیبا شوید
بیماری های لثه با روش های جراحی یا غیر جراحی قابل درمان هستند. در روش های غیر جراحی درمان های غیر تهاجمی و کم هزینه در جهت کسب سلامت بافت های نگهدارنده دندان است. این امر در بعضی موارد با درمان هایی مانند جرم گیری و پولیش کردن دندان ها و گاهی به دنبال آن استفاده از درمان های کمکی و جانبی مانند دهانشویه ها و تجویز موضعی یا سیستمیک دارو به دست می آید. بسیاری از بیماران ممکن است نیاز به درمان دیگری نداشته باشند و تنها نیازمند معاینات متناوب و درمان های نگهدارنده جهت حفظ سلامت و لثه و زیبایی لبخند خود باشند. زمانی که درمان های غیر جراحی نتواند سلامت لثه را بازیابی کند یا زمانی که بافت نگهدارنده دندان به حدی تخریب شده که با درمان های غیر جراحی قابل ترمیم نباشد جراحی لثه به منظور بازسازی آناتومی بافت های نگهدارنده و نیز برقراری شرایط مناسب جهت انجام بهداشت دهان مطلوب ضروری است. به طور کلی ۴ نوع درمان جراحی لثه داریم که شامل جراحی های حذف پاکِت، درمان های بازسازی کننده، جراحی افزایش طول تاج و پیوند بافت نرم است.
۹. جراحی های زیبایی لثه
گاهی اوقات جدا از درمان بیماری های لثه از درمان های جراحی به عنوان درمان زیبایی نیز استفاده می شود. مثلاً در برخی افراد موقع خنده مقدار زیادی از لثه دیده می شود و دندان ها نیز کوتاه هستند. در این موارد جراح می تواند با جراحی افزایش طول تاج روی بخشی از لثه که هنگام لبخند دیده می شود و استخوان زیر آن مشکل را برطرف کند. در این روش بافت لثه و استخوان تغییر شکل داده شده تا سطح بیشتری از دندان نمایان شود. در بعضی موارد نیز به دلیل وسعت پوسیدگی یا شکستگی دندان به زیر لثه یا عدم وجود نسج دندان جهت گیر کافی روکش، جراحی افزایش طول تاج انجام می شود تا با تنظیم و تصحیح سطح لثه و استخوان درمان ترمیمی، زیبایی یا پروتز مناسب انجام شود.
۱۰. تنها راه چاره
تنها راه پیشگیری از بیماری های لثه و البته پوسیدگی دندان، برداشت مکانیکی روزانه و دقیق پلاک میکروبی است که با مسواک زدن و نخ کشیدن به دست می آید. اگر موفق به پیشگیری از تشکیل پلاک نشویم تجمع پلاک منجر به پوسیدگی دندان و تخریب پریودنشیم (بافت نگهدارنده دندان) و نیز تبعات شناخته شده آن از قبیل بیماری های قلبی عروقی، تولد زودرس نوزاد یا تولد نوزاد کم وزن و… می شود.
۱۱. جرم گیری تنها فایده ندارد
درمان های جراحی و غیر جراحی و به دنبال آن ترکیبی از بهداشت دهان مناسب و نیز معاینات منظم زمان بندی شده باعث افزایش شانس نگهداری دندان های طبیعی و کاهش ابتلا به مشکلات پزشکی مرتبط با بیماری لثه می شود.
یک نکته مهم اینکه جرم گیری و جراحی لثه واکسن نیست و در صورت عدم رعایت بهداشت دهان مطلوب و معاینات منظم پس از درمان امکان عود مجدد بیماری بسیار زیاد است. این مشکلی است که متاسفانه در بسیاری از بیماران دیده می شود چون بعد از جرم گیری با جراحی تصور می کنند دیگر دچار چنین مشکلی نخواهند شد و در نتیجه بهداشت خود را به درستی رعایت نمی کنند.
سیب سبز/ شماره ۹۵/ نیمه دوم مرداد ماه ۹۲/ دکتر علیرضا آشوری/ صفحه ۹۸
۱. ویژگی یک لثه سالم
لثه سالم صورتی رنگ بوده و سفت و محکم به استخوان زیرین چسبیده و نمایی شبیه پوست پرتقال دارد یعنی دانه دانه است. از طرف دیگر لثه سالم فاقد تورم، قرمزی و خونریزی بوده و در محل تماس با دندان کاملاً صاف و دارای لبه تیز است که اصطلاحاً به آن لبه چاقویی می گویند. رنگ صورتی لثه سالم در برخی افراد که رنگ چهره تیره دارند، ممکن است به صورت لکه های قهوه ای رنگ دیده شود. اگر سایر علائم لثه سالم وجود دارد و فقط رنگ آن قهوه ای است این لثه سالم است.
۲. همه دردسرها به خاطر پلاک
ما در حرفه دهان ۲ بیماری عمده داریم؛ پوسیدگی و بیماری لثه و بافت های نگهدارنده دندان. هر دوی اینها هم به دنبال تشکیل پلاک میکروبی روی سطوح دندان ایجاد می شوند. پلاک میکروبی لایه ای بی رنگ است که روی سطوح سخت محیط دهان (مثل دندان یا روکش) تشکیل می شود. پلاک میکروبی در ابتدای تشکیل قابل رویت نیست و به راحتی با مسواک زدن پاک می شود ولی شستشو فقط با آب یا دهانشویه های معمولی آن را پاک نمی کند بنابراین باید برای پاک کردن آن از وسایلی مکانیکی مانند مسواک و خمیردندان و نخ دندان استفاده کرد. اگر پلاک میکروبی هر روز یا در مراحل اولیه از سطح دندان تمیز نشود، املاح موجود در بزاق و مواد غذایی در آن رسوب کرده و منجر به ایجاد جرم می شود که یک بافت سفت و سخت است.
۳. متهم اصلی
جرم در واقع یک کانون عفونی است. جرم دندان علاوه بر اینکه برای لثه و بافت های نگهدارنده دندان بیماری زا بوده و باعث ایجاد عفونت می شود، به دلیل داشتن سطحی ناهموار منجر به تجمع بیشتر پلاک نیز می شود و همین پلاک عفونت و التهاب لثه و بافت های نگهدارنده دندان (مثل استخوان نگهدارنده دندان) را تشدید می کند. با عمل جرم گیری تعداد این میکروب ها در دهان به مراتب کمتر می شود. برخلاف تصور بسیاری از مردم، جرم با مسواک زدن پاک نشده و برای برداشتن آن باید بیمار به دندانپزشک مراجعه کرده و وی با ابزار دستی یا ماشینی برای بیمار عمل جرم گیری را انجام دهد.
۴. آیا جرم گیر به دندان صدمه می زند
این شاید رایج ترین پرسشی است که یک دندانپزشک در طول دوران کاری خود با آن روبرو می شود. باید گفت این تصور کاملاً غلط است. عمل جرم گیری به هیچ وجه برای دندان مضر نیست و باعث صدمه زدن به دندان یا برداشت مینای دندان نشده و به هیچ وجه قادر به تراش دادن دندان نیست. در واقع قدرت این دستگاه ها کمتر از حدی است که بتواند مینای دندان را بردارد.
۵. از کجا بفهمیم لثه دچار مشکل است
علائم بیماری لثه که به صورت متداول افراد را به سمت درمان سوق می دهد می تواند یک یا ترکیبی از موارد زیر باشد:
تغییر رنگ لثه به سمت قرمزی، خونریزی لثه هنگام مسواک زدن یا خوردن مواد خوراکی سخت مانند سیب یا هویج، جدا شدن لثه از دندان، بو و طعم بد دهان، لقی دندان ها، حرکت و چرخش دندان از محل اولیه خود، گیر غذایی، احساس فشار بین دندان ها و آرامش آن پس از استفاده از خلال یا نخ دندان.
نکته مهم اینکه در اغلب موارد درد وجود ندارد و این قضیه باعث بی توجهی بسیاری از بیماران می شود اما با مشاهده علائم اولیه و درمان آن می توان از عوارض جدی از دست دادن دندان جلوگیری کرد.
۶. وقتی فقط لثه عفونی است
اگر عفونت و التهاب تنها به بافت لثه محدود باشد به آن ژنژویت می گویند. ژنژویت خفیف ترین نوع از بیماری های لثه است که باعث ایجاد لثه ای متورم و قرمز شده که به آسانی خونریزی می کند. این نوع بیماری عموماً متعاقب کنترل نامناسب بهداشت دهان ایجاد شده و به دلیل اینکه التهاب به بافت های زیرین (استخوان و الیاف نگهدارنده دندان) نفوذ نکرده با جرم گیری و رعایت کامل بهداشت دهان درمان شده و عوارض آن کاملاً برگشت پذیر است.
۷. وقتی کارد به استخوان می رسد
با گذشت زمان و عدم درمان ژنژویت، پلاک به فضای زیر لثه گسترش پیدا کرده و مواد سمی حاصل از میکروب های پلاک به همراه واکنش های التهابی بدن باعث تخریب استخوان و بافت های نگهدارنده دندان شده و در نهایت باعث لقی دندان و از دست رفتن آن می شود. در این حالت بیمار دچار پریودونتیت شده است. این مراحل نیز عموماً کند و بدون درد پیش می رود. پریودنتیت زیرگروه های متعددی دارد که عمده ترین آنها شامل این موارد است: پریودنتیت مزمن که معمولاً در افراد بالای ۴۰ سال بروز می کند، پریودنتیت پیشرونده در سنین پایین و گاهی با پیش زمینه فامیلی و ژنتیک و نیز پریودنتیت مرتبط با بیماری های سیستمیک مانند دیابت، بیماری های قلبی عروقی و بیماری های تنفسی.
۸. پولیش کنید، زیبا شوید
بیماری های لثه با روش های جراحی یا غیر جراحی قابل درمان هستند. در روش های غیر جراحی درمان های غیر تهاجمی و کم هزینه در جهت کسب سلامت بافت های نگهدارنده دندان است. این امر در بعضی موارد با درمان هایی مانند جرم گیری و پولیش کردن دندان ها و گاهی به دنبال آن استفاده از درمان های کمکی و جانبی مانند دهانشویه ها و تجویز موضعی یا سیستمیک دارو به دست می آید. بسیاری از بیماران ممکن است نیاز به درمان دیگری نداشته باشند و تنها نیازمند معاینات متناوب و درمان های نگهدارنده جهت حفظ سلامت و لثه و زیبایی لبخند خود باشند. زمانی که درمان های غیر جراحی نتواند سلامت لثه را بازیابی کند یا زمانی که بافت نگهدارنده دندان به حدی تخریب شده که با درمان های غیر جراحی قابل ترمیم نباشد جراحی لثه به منظور بازسازی آناتومی بافت های نگهدارنده و نیز برقراری شرایط مناسب جهت انجام بهداشت دهان مطلوب ضروری است. به طور کلی ۴ نوع درمان جراحی لثه داریم که شامل جراحی های حذف پاکِت، درمان های بازسازی کننده، جراحی افزایش طول تاج و پیوند بافت نرم است.
۹. جراحی های زیبایی لثه
گاهی اوقات جدا از درمان بیماری های لثه از درمان های جراحی به عنوان درمان زیبایی نیز استفاده می شود. مثلاً در برخی افراد موقع خنده مقدار زیادی از لثه دیده می شود و دندان ها نیز کوتاه هستند. در این موارد جراح می تواند با جراحی افزایش طول تاج روی بخشی از لثه که هنگام لبخند دیده می شود و استخوان زیر آن مشکل را برطرف کند. در این روش بافت لثه و استخوان تغییر شکل داده شده تا سطح بیشتری از دندان نمایان شود. در بعضی موارد نیز به دلیل وسعت پوسیدگی یا شکستگی دندان به زیر لثه یا عدم وجود نسج دندان جهت گیر کافی روکش، جراحی افزایش طول تاج انجام می شود تا با تنظیم و تصحیح سطح لثه و استخوان درمان ترمیمی، زیبایی یا پروتز مناسب انجام شود.
۱۰. تنها راه چاره
تنها راه پیشگیری از بیماری های لثه و البته پوسیدگی دندان، برداشت مکانیکی روزانه و دقیق پلاک میکروبی است که با مسواک زدن و نخ کشیدن به دست می آید. اگر موفق به پیشگیری از تشکیل پلاک نشویم تجمع پلاک منجر به پوسیدگی دندان و تخریب پریودنشیم (بافت نگهدارنده دندان) و نیز تبعات شناخته شده آن از قبیل بیماری های قلبی عروقی، تولد زودرس نوزاد یا تولد نوزاد کم وزن و… می شود.
۱۱. جرم گیری تنها فایده ندارد
درمان های جراحی و غیر جراحی و به دنبال آن ترکیبی از بهداشت دهان مناسب و نیز معاینات منظم زمان بندی شده باعث افزایش شانس نگهداری دندان های طبیعی و کاهش ابتلا به مشکلات پزشکی مرتبط با بیماری لثه می شود.
یک نکته مهم اینکه جرم گیری و جراحی لثه واکسن نیست و در صورت عدم رعایت بهداشت دهان مطلوب و معاینات منظم پس از درمان امکان عود مجدد بیماری بسیار زیاد است. این مشکلی است که متاسفانه در بسیاری از بیماران دیده می شود چون بعد از جرم گیری با جراحی تصور می کنند دیگر دچار چنین مشکلی نخواهند شد و در نتیجه بهداشت خود را به درستی رعایت نمی کنند.
سیب سبز/ شماره ۹۵/ نیمه دوم مرداد ماه ۹۲/ دکتر علیرضا آشوری/ صفحه ۹۸
