سلامت>  عمومی- همشهری آنلاین: هفت عامل خطر منشاء بیش از ۱۵۰ هزار مرگ سالانه در کشور معرفی می شوند؛ سیگار، قلیان، تغذیه ناسالم، کم تحرکی، چاقی، فشار خون، قند خون بالا و کلسترول خون بالا.

به گزارش ایسنا، هرچند این هفت عامل به همراه افسردگی حدود ۷۰ درصد بار بیماری ها را در کشور سبب می شوند اما اکنون در ساختار تشکیلاتی وزارت بهداشت جایگاه مشخصی ندارند و به دلیل اهمیت این بیماری ها شاید لازم باشد که جایگاهی ویژه برای این بیماری ها در تشکیلات متولی نظام سلامت در نظر گرفته شود تا بر اساس آن، پول، نیروی انسانی و دیگر امکانات جهت کنترل عوامل بیش از ۱۵۰هزار مرگ سالانه در کشور فراهم شود.

اهمیت بیماری های غیرواگیر، کنترل عوامل خطر آنها و برنامه های وزارت بهداشت برای این بیماری ها در دوره جدید را با دکتر بهزاد دماری، مشاور معاون بهداشت و رییس واحد بیماری های غیرواگیر وزارت بهداشت به گفت وگو نشستیم که در پی می خوانید:

به گفته دکتر دماری، بر اساس مدل سازی انجام شده تا سال ۱۴۰۴ حدود ۷۰ درصد بار بیماری های کشور به حوزه بیماری های غیرواگیر مربوط است و مابقی آن به حوادث و بیماری های واگیر از جمله اچ ای وی خواهد بود.

وی ضمن تاکید بر لزوم تلاش در جهت کنترل عوامل خطر این بیماری ها، ادامه داد: ایران نیز مانند دیگر کشورهای در حال توسعه سه نوع اپیدمی بیماری را در خود جای داده است؛ اپیدمی بیماری های غیرواگیر، اپیدمی بیماری های واگیر نظیر ایدز و هپاتیت و اپیدمی مسایل و آسیب های اجتماعی. این سه نوع اپیدمی بر روی یکدیگر اثر هم افزایی دارند. بر این اساس به منظور انجام مداخلات اثربخش بر روی هر یک از این مسائل و بیماری ها، لازم است همزمان اقدامات مربوطه در سایر موارد نیز به کار گرفته شود؛ چرا که در غیر این صورت مداخلات کم اثر خواهد بود. به عنوان مثال در فرد مبتلا به آسیب اجتماعی اگر در زمینه کاهش این آسیب وی اقدامی صورت نگیرد، نمی توان مداخله موثری هم درباره بیماری های غیرواگیر وی انجام داد.

وی بیماری هایی نظیر سرطان ها، دیابت، فشار خون، چاقی، بیماری های ژنتیکی، آسم و COPD، بیماری های دهان و دندان، بیماری های کلیوی و اسکلتی - عضلانی را از جمله مهم ترین بیماری های حوزه غیرواگیر خواند و گفت: جهت کنترل این بیماری ها از سال های گذشته برنامه های متعددی آغاز شده است. از جمله این برنامه ها می توان به غربالگری و مراقبت دیابت، فشار خون و پیشگیری از پوسیدگی دندان در کودکان اشاره کرد که حداقل ۳۰ درصد جمعیت کشور را تحت پوشش دارند.

مجله پزشکی همشهری آنلاین مشتمل بر توضیح ۳۰ مورد مشخص از موضوعات پزشکی

دماری در این باره افزود: همچنین درباره بیماری های ژنتیکی، برنامه های غربالگری تالاسمی، هموفیلی و فنیل کتونوری (PKU) در کشور اجرایی شده است. برنامه غربالگری هایپوتیروئیدی (کم کاری مادرزادی تیروئید) نیز از سال ۸۴ در کشور آغاز شده و اکنون از پوشش حدود ۹۸ درصدی برخوردار است. برنامه های دیگر نیز در حوزه های مربوطه در حال اجرا و پیگیری است.

جایگاه نامشخص ۷۰ درصد بار بیماری ها در ساختار تشکیلاتی وزارت بهداشت

رییس واحد بیماری های غیرواگیر وزارت بهداشت اهمیت کنترل بیماری های غیرواگیر و کاهش عوامل خطر آنها را مورد تاکید قرار داد و در عین حال گفت: ساختارها و منابع موجود پاسخگوی نیازهای بیماری های غیرواگیر در کشور نیست. بنابراین یکی از برنامه های اصلی در دوره فعلی، ظرفیت سازی درونی در دفتر مدیریت بیماری های غیرواگیر وزارت بهداشت است. مولفه های متعددی در این ظرفیت سازی مطرح می شوند؛ احیای ساختار سازمانی دفتر، تقویت نیروی انسانی و توانمندی سازی آن تا سطح شهرستان ها، تقویت منابع مالی و ارتقای هماهنگی های درون بخشی از جمله هماهنگی با سایر واحدهای وزارت بهداشت و معاونت درمان از جمله این مولفه هاست.

وی در پاسخ به سوالی درباره جایگاه بیماری های غیرواگیر در ساختار تشکیلاتی فعلی وزارت بهداشت، گفت: هرچند حدود ۷۰ درصد بار بیماری ها مربوط به بیماری های غیرواگیر است اما این مقوله اکنون ساختار مشخصی در وزارت بهداشت ندارد؛ چرا که مرکزی به نام" مرکز مدیریت بیماری ها" در ساختار وزارت بهداشت وجود داشته که پس از مدتی این مرکز به دو بخش بیماری های واگیر و غیرواگیر تقسیم شد. اما اکنون اختیارات و منابع بخش بیماری های غیرواگیر به اندازه بیماری های واگیر شفاف نیست. براین اساس لازم است در ساختار جدید ظرفیت ساختاری بیماری های غیرواگیر تقویت شود؛ چرا که به طور سنتی بر مبنای ساختار است که نیروی انسانی و بودجه تخصیص می یابد. در همین راستا توان تشکیلاتی، نیروی انسانی و بودجه ای در استان ها نیز باید تقویت شود.

۱۰ کمیته ملی مرتبط با بیماری های غیرواگیر احیا می شود

دکتر دماری در ارایه توضیحات بیشتر درباره تقویت ظرفیت درونی واحد بیماری های غیرواگیر، گفت: در این راستا حدود ۱۰ کمیته ملی تشکیل خواهد شد؛ نظیر کمیته ملی دیابت، سرطان، ژنتیک، بیماری های آسم و تنفسی، بیماری های اسکلتی - عضلانی و… این کمیته های ملی بعضا در سال های گذشته وجود داشته اما تعطیل شده اند و لازم است احیا شوند. پس از احیا، به طور جدی وظایفی به این کمیته ها سپرده می شود.

وی درباره ضرورت تشکیل این کمیته های ملی، گفت: شرایط فعلی بار بیماری ها با ۲۰ - ۱۰ سال گذشته تفاوت دارد و اکنون در زمینه هر کدام از این بیماری ها مراکز تحقیقاتی مختلفی فعالند. همچنین فرهیختگان، پیشکسوتان و انجمن های علمی متعددی در هر کدام از این بیماری ها در سطح کشور فعالند که لازم است از ظرفیت آنها استفاده و پروتکل و گایدلاین های مشخصی برای هر کدام از این بیماری ها تدوین کرد. از آنجا که این گایدلاین ها اغلب توسط بهورزان، پزشکان عمومی و پزشکان خانواه اجرا می شود، باید با دقت تدوین شوند. به همین دلیل اجماع متخصصان برای ما بسیار مهم است.

رییس واحد بیماری های غیرواگیر وزارت بهداشت در این باره افزود: از طرف دیگر در برخی از بیماری ها ممکن است چند تخصص وارد شوند و بعضا هم متاسفانه بین تخصص ها اختلاف است. این کمیته های ملی مرجعی خواهند بود برای آنکه این اختلاف های بین تخصص ها را نیز برطرف کنند تا نهایتا مردم بتوانند از یک نسخه واحد به صورت عمومی استفاده کنند.

راه اندازی واحد نیازسنجی و ثبت بیماری های غیرواگیر؛ به زودی

دکتر دماری همچنین نبود واحدی جهت نیازسنجی و ثبت بیماری ها را از نقایص مدیریت بیماری های غیرواگیر خواند و ضمن تاکید بر لزوم ایجاد واحدی به این منظور، افزود: اینکه در مقاطع زمانی مختلف کدام یک از بیماری های غیرواگیر در اولویت هستند باید در واحدی مشخص مورد بررسی قرار گیرد. متاسفانه اکنون در این زمینه به صورتی موردی عمل می شود نه بر اساس بار بیماری ها و عوامل خطر آن. لازم است موارد در واحد مربوطه با حساسیت خاصی پیگیری شوند.

لزوم طراحی و ارزشیابی برنامه مدیریت بیماری های جدید در مرکز مدیریت بیماری های غیرواگیر

وی همچنین بر لزوم ایجاد واحد" طراحی و ارزشیابی برنامه مدیریت بیماری های جدید" در مرکز مدیریت بیماری های غیرواگیر تاکید کرد و افزود: راه اندازی واحد سومی به نام واحد" عوامل خطر بیماری ها و جلب حمایت های برون بخشی" نیز ضروری است که جزو موارد مغفول در سال های گذشته است.

هفت عامل خطر عامل بیش از ۱۵۰هزار مرگ سالانه در کشور

دکتر دماری در ادامه صحبت های خود هفت عامل خطر را منشاء بیش از ۱۵۰ هزار مرگ در سال عنوان کرد و گفت: این هفت عامل، عواملی هستند که همه مردم کم و بیش با آنها آشنا هستند. سیگار از جمله این عوامل خطر است؛ این درحالیست که حدود ۱۵ درصد مردم کشور یعنی حدود ۵ میلیون و ۳۰۰ هزار نفر استعمال سیگار دارند که البته با اضافه کردن قلیانی ها، آمار افرادی که استعمال دخانیات دارند، بالاتر می رود.

وی تغذیه ناسالم، کم تحرکی، چاقی، فشار خون، قند خون بالا و کلسترول خون بالا را از دیگر عوامل خطر بیماری های غیرواگیر خواند و افزود: در مجموع این هفت عامل خطر به همراه افسردگی (به عنوان عامل خطر برای خودکشی) حدود ۷۰ درصد بار بیماری ها را سبب می شوند. به این ترتیب درصورت کنترل این هفت عامل، خطر ابتلای مردم به بیماری های مزمن کاهش می یابد.

" کاهش عوامل خطر بیماری های غیرواگیر" و" استقرار کامل فرایند مدیریت بیماری" در دستور کار

به گفته رئیس واحد بیماری های غیرواگیر وزارت بهداشت، بر اساس آخرین پیمایش عوامل خطر مردم در کشور حدود ۱۱ میلیون نفر در گروه سنی ۱۵ تا ۴۴ سال و ۷ میلیون نفر در گروه سنی ۴۵ تا ۶۵ سال همزمان سه عامل خطر از مجموع ۵ عامل را دارند (سیگار/قلیان، کم تحرکی، عدم مصرف ۵ نوبت میوه و سبزی تازه، چاق و فشارخون بالا) . بنابراین با توجه به اهمیت این موضوع، طی سه سال آینده رویکردمان در زمینه بیماری های غیرواگیر بر دو حیطه تاکید خواهد داشت؛" کاهش عوامل خطر بیماری های غیرواگیر" و" استقرار کامل فرایند مدیریت بیماری" .

دکتر دماری در این باره ادامه داد: مقوله" مدیریت بیماری" را باید از عامل خطر تا غربالگری و شناسایی افراد و پس از آن درمان و بازتوانی در نظر گرفت. متاسفانه اکنون در این زمینه به صورت جزیره ای عمل می شود. بخشی از مباحث مانند آموزش و شناسایی عوامل خطر در حوزه معاونت بهداشت و بخشی دیگر نیز در حوزه درمان پیگیری می شود. به این ترتیب ما احاطه، نظارت و کنترلی بر روی آن بخشی از بیماری که توسط حوزه درمان مدیریت می شود، نداریم. در مجموع جزیره ای و جدا بودن فرایند مدیریت بیماری ها از چالش های فعلی نظام سلامت است. بر همین اساس برنامه مان در سه سال آینده آن است که مدیریت یکپارچه بیماری بویژه در بیماری های شایعی نظیر دیابت، ایجاد شود.

رئیس واحد بیماری های غیرواگیر وزارت بهداشت همچنین گفت: با توجه به اهمیت عوامل خطر بیماری های غیرواگیر و لزوم تلاش در جهت کاهش بار این دسته از بیماری ها، شورای هماهنگی در وزارت بهداشت جهت ایجاد هماهنگی بهتر میان واحدهای مرتبط، تشکیل می شود.

مشاور معاون بهداشت افزود: بنابراین در واحد بیماری های غیرواگیر وزارت بهداشت سه اقدام اصلی با هدف کاهش عوامل خطر و بیماری های غیرواگیر برای آینده طراحی کرده ایم؛ ابتدا آنکه سیستم درونی خود را پالایش و تقویت کنیم و به دنبال آن ساختار، بودجه و نیروی انسانی مناسب تعریف و استقرار یابد. همچنین برنامه کاهش عوامل خطر بیماری ها برای سه سال آینده طراحی شده که باید اجرایی شود. در این زمینه نیز هماهنگی های لازم با سازمان نظام پزشکی، سازمان بیمه خدمات درمانی، سازمان تامین اجتماعی و انجمن های مختلف علمی به عمل خواهد آمد. از طرف دیگر باید بتوانیم بر فرایند درمان بیماران نظارت کنیم که البته این موضوع به معنای مداخله در کار معاونت درمان نیست.

در کانال تلگرام لرستان خبر عضو شوید

نظرات