فرهنگ عزاداری در سرزمین لاله های واژگون؛
چمرونه" صدای عزای مردم استان لرستان
مراسم عزاداری مردم لرستان با صدای ساز، دهل و آهنگ حزنانگیز "چمرونه" آغاز میشود و مردم این دیار در روز عاشورا به نشانه عزا خود را آغشته به گل میکنند.
به گزارش لرستان خبر، استان لرستان با کهنترین پیشینه تاریخی آداب و رسومی دیرینهای در مناسبتهای گوناگون دارد و باگذشت سالیان سال هنوز مردم لرستان بر این آداب و رسوم پایبند هستند.
ماه محرم نیز مانند دیگر ماهها و مناسبتها در لرستان آداب و رسومی با قدمتی بسیار طولانی برای عرض ارادت به امام حسین (ع) وجود دارد و باگذشت این همه سال مردم لرستان هنوز هم به دنبال عزاداری با همان شیوه سنتی خود هستند.
از چند روز مانده به ایام محرم کوچهها و خیابانهای شهرهای استان بوی عزا به خود میگیرد و جوانان لرستانی از چند روز قبل با برپا کردن خیمههای عزاداری و نصب شعارنوشته در جایجای این استان شیعهنشین بار دیگر حال و هوای عاشورایی را بر چهر شهر میکشند و با شیوه سنتی تکیههای عزاداری در سطح محلات و بخشهای مختلف استان دائر میکنند.
افراد مسنتر با آماده کردن ابزار عزاداری خاص این استان همچون زنجیر، چهلچراغ، علم عزاداری، بلندگوها و طبلها خود را برای عزاداری امام حسین(ع ) آماده میکنند و مانند دیگر مردم کشورمان با حضور در محلهای عزاداری و تشکیل مجالس نوحهسرایی و سینهزنی به گرامیداشت این روزها میپردازند.
این روزها تکایای محلی جایگاه جمع شدن جوانان این دیار شده است، تکایای که به استناد کتیبهها قدیمیترین با 150 سال قدمت در محله درب دلاکان خرمآباد قرار دارد که در حال حاضر نیز میعادگاه سوگواران حسینی است.
"چمرونه" آغاز عزای مردم خرمآباد
شروع مراسم عزاداری مردم خرمآباد با صدای ساز و دهل که آهنگ حزنانگیز «چمرونه» است که پیرو این صدا جوانان و مردم حاضر در تکایا به دنبال آن به سمت جایگاه اصلی به سینهزنی و زنجیرزنی میپردازند.
سینهزنان خرمآبادی به شیوهای خاص که ویژه مردم این شهر است سینهزنی میکنند، در این شیوه ابتدا سینهزنان نشسته و سینه میزنند بعد وقتیکه نوحهخوان فریاد میزند «ای وا شهیدا به دشت کربلا» همگی سرپا میایستند و ضمن جواب دادن به نوحهخوان با دودست محکم سینه میزنند.
هفتم محرم روز تراش عباس
یکی از سنتهای مردم لرستان در روز هفتم محرم «تراش عباس» است که همگی به حمام رفته و پس از اصلاح سر وصورت و نظافت کامل، لباسهای تمیز میپوشند.
روز بعد نیز، عدهای هیزم برای افروختن آتش در صبح عاشورا جمعآوری میکنند تا اگر در روز عاشورا برف و باران ببارد و هوا سرد باشد عزادارانی که درگِل میافتند (مراسم گِل مالی) در سرما اذیت نشوند.
در این میان عدهای با مراجعه به محلهها و روستاهای لرستان و با خواندن جملاتی از خانهها تقاضای هیزم میکنند و مردم نیز با استقبال به آنان هیزم میدهند.
مردم لرستان برای روز عاشورا خاک نرم که ترکیبی از گِل رُس و گلاب است، آماده میکنند و در میدانهای شهر قرار میدهند تا خود را گل مالی کنند چراکه گِل بهعنوان نماد عزاداری و ماتم در مراسم سوگواری اکثر مناطق لرستان استفاده میشود و در این روز مردم غرق در ماتم امام حسین (ع) هستند.
چهلمنبر آیین روز تاسوعا
مراسم چهلمنبر نیز یکی از رسوم خاص شهرهای خرمآباد و بروجرد است که در این مراسم که در روز تاسوعای حسینی برگزار میشود، زنان با پایبرهنه و با نقابی بر صورت، به یاد اسارت حضرت زینب (س)، 40 شمع به همراه چهل نقل یا قند به نیت در 40 منبر یا مجلس عزاداری امام حسین (ع) روشن میکنند تا از این طریق با راز و نیاز با معبود یکتای خود، نیازها و حاجت خود را برآورده کنند.
در این سنت دینی زنان از ابتدا تا انتهای این آیین با نیتهای درونی خود مهر سکوت بر لب میزنند و تنها با زمزمه و ذکر کلمه الله و یا فرستادن صلوات بر محمد (ص) و خاندان پاکش مسیر حرکت خود را ادامه میدهند.
مراسم چهل منبر در محلههایی همچون زید ابن علی و باغ دختران خرمآباد در خانههایی که به نیت عزای امام حسین (ع) منبر گذاشتهاند، انجام میشود.
گِل مالی آیین دیرینه لرستان
آیین گِل مالی به سالهای پیش از اسلام برمیگردد که مردم در سوگ عزیزان، بزرگان و قهرمانان درگذشته انجام میشد که در لرستان این آیین وجود دارد و در روز عاشورای حسینی (ع) نیز هرساله بدون استثنا انجام میشود.
خاک ویژه این آیین توسط جوانان لرستانی از زمینهای خارج از شهر تهیه میشود و پس از غربال و الککردن، آن را با عطر و گلابهای نذر شده معطر میکنند و خاک آمادهشده را در حوضچههای مخصوص با آب گرم به گِل تبدیل میکنند و اقشار مختلف مردم پس از اقامه نماز صبح روز عاشورا با خلوص نیت خود را گِل اندود میکنند.
در کنار حوضچههای گِل که معمولاً به دو شکل مربع و دایره ساخته میشود، مقدار زیادی هیزم بهصورت کپه بر رویهم انباشته میشود، این هیزمها در روز عاشورا برای خشککردن افرادی که به گِل افتادهاند استفاده میشود و سپس در دستههای سینهزنی و زنجیرزنی در خیابانهای شهر به راه میافتند و با ذکر مصیبت و نوحهسرایی و سینهزنی عزاداری خود را به اوج میرسانند.
عزاداری مردم خرمآباد در شب تاسوعا با حزنی خاص تا روز عاشورا ادامه دارد، حدود نیمههای شب عزادارانی که برخی نذر دارند وارد حوضچههای گِل شده و بعضی تمام سر و صورت و حتی چشمان خود را آغشته به گِل میکنند و بهاصطلاح به گِل میافتند.
برخی دیگر از عزاداران تنها سر و صورت و دو کتف و شانه خود را گِل میزنند و در کنار شعلههای آتش که به همین منظور تهیه شده خود را خشک میکنند و فرد به گِل افتاده این وضعیت را تا ظهر عاشورا حفظ میکند.
این آیین در خرمآباد توسط همه اقشار از هر فکر و سلیقه، فقیر و غنی و پیر و جوان و زن و مرد انجام میشود، در قدیم مرکب هر اسبسوار نیز گِل بر سر میگذاشت که امروزه بهجای اسب افراد خودروی خود را گِل مالی میکنند.
«هی رو هی رو» صدای عزای امام حسین (ع) در لرستان
صبح عاشورا قبل از طلوع آفتاب ناله جانگداز ساز و دهل که نوای چمریونه مینوازد، شروع به نواختن میکند، عزادارانی که هنگام سحر به گل افتاده بودند در کنار آتشهای برافروخته میدان محله بر سرزنان و «هی رو هی رو» گویان به عزاداری میپردازند.
بعد از ظهر عاشورا که در گویش محلی به آن «طوق اشگس» گفته میشود، مراسم عزاداری به پایان میرسد و عزاداران برای اقامه نماز ظهر عاشورا به قبرستان معروف این شهر (قبرستان خضر) میروند و نماز ظهر عاشورا را بهجا میآورند که بدین گونه مراسم سوگواری دهه محرم به پایان میرسد.
طوق بر وزن سوق علامت ویژه و عمودی عزاداران ماه محرم در لرستان است که محور اصلی چوب نسبتاً بلند و به طول هشتتا 10 متر است که از یک متر به بالا از چندین حلقه که مرکز آنها چوب اصلی است، تشکیل میشود.
یکپارچه از جنس مخمل دور حلقهها میبندند و در بالا وانتهای آنیک قندیل نقره قرار میدهند و اطراف آن را با نوارهای رنگی ریشهدار و آینههای کوچک زینت میدهند.
عزاداری در لرستان از عصر عاشورا به مدت سه شب با انجام مراسم شام غریبان که عزاداران یک دستار سیاه مخصوص بهنام کت را به سر و گردن و شانههای خود میپیچانند در عزا شرکت میکنند و با روشن کردن شمع برای غریبی یاران و اصحاب امام حسین (ع) این مراسم به پایان میرسد.
منبع: تسنیم