انتخابات در ایران از آزادترین و مردمی ترین انتخابات ها در دنیا است

همه کشورهایی که مبتنی بر رأی مردم هستند و به عبارت دیگر دموکراسی بر آنها حاکم است، سیستم های نظارتی فراوانی را برای ورود افراد مختلف به نهادهای حساس و تصمیم گیری در کشور خود در نظر گرفته که بر اساس قانون حاکم بر آن کشور افراد را از صافی های مختلف رد می کنند تا به این وسیله مانع از انحراف جریان حاکم بر کشور خود شوند.

در کشور ایران برخی از افراد با وارد کردن ایراداتی به عملکرد شورای نگهبان، تأیید یا رد صلاحیت افراد از سوی این شورا را مغایر با آزادی در انتخابات می دانند؛ این در حالی است که شورای نگهبان بر اساس اصل ۹۹ قانون اساسی وظیفه بررسی صلاحیت افراد را بر عهده دارد.

از طرف دیگر اکثر کشورهای جهان که در آنها انتخابات برگزار می شود نهادی مانند شورای نگهبان برای رسیدگی به صلاحیت ها دارند که با عناوین دیگر و طی مراحلی مشابه ایران یا متفاوت، از میان داوطلبانی که تمایل دارند به مسئولیت های مهم دست پیدا کنند، افرادی را انتخاب کرده و برای انتخاب به مردم معرفی می کنند. برای آشنایی بیشتر با قوانین انتخابات در کشورهای دیگر و نحوه فعالیت شوراهای نظیر شورای نگهبان به گفتگو با محمد کوثری، عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس شورای اسلامی پرداخته ایم که متن این گفت و گو در زیر آمده است:

در خصوص نهادهایی که مانند شورای نگهبان در کشورهای دیگر فعالیت می کنند توضیحاتی ارائه بدهید و نحوه فعالیت این نهاد ها را تشریح کنید.

در هر کشوری بر اساس قوانین آن کشور یک دستگاه نظارتی برای همه رده ها و سطوح مختلف از آن کشور مشخص شده است که در ایران هم برای حفظ نظام از آسیب‌ها، همچنین صیانت از دستاوردهای انقلاب اسلامی، حرکت صحیح نظام در مسیر اصلی خود و همچنین قرار گرفتن مسئولین در مسیر صحیح، قانون اساسی دستگاهی را مشخص کرده است که این وظایف مهم در کشور ما بر عهده شورای نگهبان قرار دارد.
شورای نگهبان متشکل از فقها و وکلا هستند که در بسیاری از کشورهای دیگر جهان نیز نهادی مانند شورای نگهبان وجود دارد و می توان گفت تا حدی شورای نگهبان برگرفته و الگو گرفته از ساز و کار نظارت در برخی از کشورهای دنیاست که دموکراسی بر این کشورها حاکم است.

بررسی صلاحیت های نامزدها برای حضور در مراکز حساسی مانند مجلس خبرگان یا مجلس شورای اسلامی توسط یک نهاد ناظر در همه کشورهای صاحب دموکراسی امری عادی و ضروری است که همه کشورها نهادهایی مانند شورای نگهبان برای فیلتر کردن افراد دارند که در آن کشورها با عناوینی متفاوت مانند دیوان عدالت، دادگاه قانون اساسی، شورای قانون اساسی و ... فعالیت می‌کنند.

بر همین اساس طبق قانون اساسی کشور شورای نگهبان بر افرادی نظارت می کند که خود را در جایگاه دریافت یک مسئولیت اعم از مجلس خبرگان و مجلس شورای اسلامی در کشور معرفی می کنند که در سایر کشورهای جهان نیز به همین شکل است.

از آنجایی که همین نمایندگان در آینده بر روی عملکرد وزرای یک دولت کار نظارتی انجام می‌دهند بایستی از فیلتر نظارتی دیگری در کشور عبور کنند. در بسیاری از کشورها تأیید و تعیین وزرا نیز بر عهده همان نهادی است که نقش نظارتی در انتخابات را بر عهده دارد.

مجلس شورای اسلامی از آنجایی که کار تصویب قانون برای یک کشور را بر عهده داشته و از طرف دیگر بر روی عملکرد دولت نظارت می‌کند از درجه اهمیت بالایی برخوردار است و باید کسانی وارد مجلس شوند که بتوانند این وظایف را به نحو احسن به انجام برسانند.

نقش نظارتی شورای نگهبان در چارچوب قانون اساسی بوده و در این مسیر حرکت می‌کند و بر اساس نظر شخصی اعضای این شورا تصمیمی گرفته نمی‌شود؛ در حقیقت اگر شورای نگهبان وظیفه خود را به خوبی به انجام برساند، به اجرای بهتر قانون اساسی در کشور کمک شده است.

چارچوب قانون است که مشخص کرده است چه کسانی وارد مجلس شورای اسلامی یا خبرگان بشوند و شورای نگهبان بر همین اساس کسانی را رد یا تأیید صلاحیت می‌کند و مشخص می کند کدام یک از کسانی که ادعا کرده اند شرایط حضور در مجلس شورای اسلامی یا خبرگان را دارند، واجد شرایط برای حضور در این دو مجلس هستند.

ضرورت شورای نگهبان و نهادهایی از این دست در همه کشورهای جهان جلوگیری از ایجاد انحراف در قوانین و چارچوب‌های تشکیل دهنده نظام های دنیا است. در ایران هم شورای نگهبان از ورود افراد فاسد، متخلف و ... به نهادهای مهم تصمیم گیری در کشور جلوگیری می‌کند.

از آنجایی که در نظام جمهوری اسلامی مسئولین باید ثابت قدم ترین و درست کار ترین افراد جامعه باشند، وظیفه شورای نگهبان بسیار مهم تر و اساسی تر ارزیابی می شود.

با ذکر برخی از کشورها توضیح دهید که نظارت بر افرادی که خواهان حضور در مسئولیت ها هستند در این کشورها چگونه است؟

یقیناً بسیاری از کشورها به ویژه کشورهای اروپایی و آمریکایی که ایراداتی را به انتخابات در جمهوری اسلامی ایران وارد می کنند، برای انتخابات های خود نیز قوانینی دارند که بر اساس آن قوانین رفتار می‌کنند.

تنها در کشورهای معدودی که مردم حق دخالت زیاد در سرنوشت خود را ندارند این نظارت ها وجود نداشته و یا از طریق افراد انگشت شمار و خاص و بدون حرکت در یک مسیر قانونی این نظارت صورت می‌گیرد؛ در عربستان هم که اساساً نظارتی وجود ندارد و می بینیم که به هر نحوی که می خواهند کار را دنبال می کنند و در نهایت خودشان هستند که برای مردم و سرنوشت آنها تصمیم گیری می‌کنند.

که البته خود حاکمان آنها هم دست نشانده آمریکا هستند و در اصل آمریکایی ها برای کشورهای آنها و مردمان این کشورها تصمیم گیری می کند.

در کشورهای مختلف نظام های انتخاباتی مختلفی نیز پیش بینی شده است که بر اساس سیاست ها و قوانین موجود در این کشورها این نظام ها پیاده می شوند اما یکی از وجوه مشترک همه انتخابات های دنیا بعد از مردمی بودن، بحث نظارتی آنها است، هرچند ساز و کار این نظارت ها نیز در کشورهای مختلف متفاوت است.
مصداق برخی از نظارتها که شیاهت هایی با نظارت شورای نگهبان در ایران دارد را در فرانسه می توان دید؛ در این کشور اگر فردی بخواهد کاندیدای نمایندگی شود بایستی بتواند طوماری از نمایندگان سایر نهاد‌ها و مجالس کشور به دست بیاورد که پای آن طومار را ۵۰۰ نفر از این نمایندگان امضا کرده باشند و برای آن ۵۰۰ نفر شناخته شده باشد.

البته قوانین سختی برای این ۵۰۰ امضا وجود دارد مثلاً نمایندگانی که طومار را امضا می کنند از استان های مختلف باشند و قوانینی از این دست که همه برای حضور افراد شناخته شده در رقابتهای نمایندگی در این کشور است.

در بسیاری از کشورهای دیگر جمعی از مسئولان ارشد کشوری شامل مسئولان فعلی و سابق در یک شورایی گرد هم جمع شده و صلاحیت نامزدهای نمایندگی را در این شورا بررسی می‌کنند تا این افراد در چارچوب سیاست‌های کلان آن کشور وارد مجلس شوند.

کار نظارت بر روند اجرای انتخابات نیز در فرانسه بر عهده شورایی مانند شورای نگهبان است که تحت عنوان شورای قانون اساسی فعالیت می‌کند؛ این شورا می تواند به شکایات رسیدگی کند برخی آرا را باطل کرده و حتی تا حدی اختیار دارد که می تواند در صورت لزوم کل انتخابات را باطل اعلام کند.

یکی از بهترین انتخابات ها در کشور ایران برگزار می شود؛ چرا که در برخی از کشورها اصولاً انتخابات به معنای واقعی آن برگزار نمی‌شود و به عنوان مثال برخی از کرسی های نمایندگی توسط رئیس جمهور، برخی توسط مقام های ذی نفوذ و تعداد کمی از کرسی ها توسط مردم انتخاب می‌شوند.

نظارت بر روی افرادی که می خواهند وارد مجلس شوند تا چه اندازه ضروری است و چرا باید این سطح از نظارت در همه کشورها وجود داشته باشد؟

همیشه کسانی که بی طرف هستند بایستی برای حفاظت و صیانت از یک کشور بر روی افرادی که می خواهند مسئولیت مراکز حساس یک کشور را بر عهده بگیرند، نظارت داشته باشند و این یک اصل برای تداوم مسیر کشور هاست.

حتی با ورود افراد به مسئولیت ها نیز این نظارت تداوم می‌یابد و شرط عقل این موضوع را مطرح می‌کند و وجود یک نهاد نظارتی در حقیقت ضرورت عقلانی برای همه کشورها است.

همه کشورهایی که به واسطه رأی مردم نهادهای تصمیم گیری آنها انتخاب و فعالیت می‌کنند، از آنجایی که مردم وقت و شناخت کافی نسبت به برخی از شرایط نامزدها را ندارند نهادی را در نظر گرفته اند که نامزدها با گذشتن از این فیلتر می توانند در معرض انتخاب شدن توسط مردم قرار بگیرند.

این موضوع از آن جهت که جیات یک کشور وابسته به نهادهای آن است بسیار پر اهمیت تلقی می‌شود و مردم نیز می‌دانند که علم و زمان کافی برای شناخت افرادی که قصد سوء استفاده از منصب ها را دارند نداشته و از این رو به چنین نهادهای نظارتی اعتماد می‌کنند.

شورای نگهبان هم بر اساس قانون اساسی و اعتماد مردم به این شورا بدون هیچ گونه غرض ورزی اقدام به تأیید و یا رد برخی از صلاحیت‌ها می‌کند که این اقدام شورای نگهبان نقش اساسی برای جلوگیری از انحراف و ورود افراد فاسد به نهاد ها و مراکز مهم در کشور را دارد.

در انتخابات اخیر ضرورت نظارت شورای نگهبان را چگونه می دانید؟

در انتخابات اخیر دیده شد که تعداد زیادی برای ثبت نام انتخابات چه مجلس خبرگان و چه مجلس شورای اسلامی پا به عرصه کذاشتند و در همان روزها آمار وزارت کشور نشان می داد که در بعضی از نقاط کشور حتی تا ۱۰۰ درصد نیز این ثبت نام نسبت به دوره های گذشته افزایش داشته است.

این یک حرکت حساب شده از سوی برخی از جریان ها بود که این جریان ها با ثبت نام به هر قیمتی به دنبال زیر سوال بردن عملکرد شورای نگهبان بودند؛ هجمه به شورای نگهبان از مدت ها قبل توسط این جریان ها کلید خورده بود و ثبت نام های گسترده برنامه این جریان ها را افشا کرد.

برخی از سیاستگذاران آمریکایی در نشست ها و برخی از برنامه های خبری خود کدهایی برای این موضوع ارائه داده بودند و حتی در جاهایی دیده شد که از مردم برای ثبت نام گسترده در خواست هایی نیز داشتند.

این اقدام آنها برای سر در گم کردن شورای نگهبان و در نهایت تضعیف و تخریب جایگاه این شورا بود که قاعدتاً این شورا بر اساس قانون اساسی و التزامی که به قانون در این شورا وجود داشت مانع از ورود بسیاری از افراد مسئله دار به عرصه انتخابات شد.

با مقاومت شورای نگهبان نقشه های این جریان ها نیز نقش بر آب شد و از این جهت هجمه‌های گسترده تری علیه این شورا کلید زده شد که در حال حاضر هم می بینیم این هجمه ها پایان نیافته است؛ ولی به لطف خدا و با اقتداری که این شورا بر اساس چارچوب قانون اساسی از خود نشان داد مانند گذشته دست افرادی که به دنبال امیال خود و انحرافات تلاش داشتند به مجلس خبرگان و شورای اسلامی راه پیدا کنند از کرسی های این دو مجلس کوتاه شد.

نظارتی که امروز از سوی نهاد شورای نگهبان در کشور بر روی نامزدها صورت می‌گیرد به مذاق برخی خوش نیامده است و به همین منظور قوانین انتخابات را زیر سوال می برند این رفتار را چگونه می توان در قانون انتخابات تفسیر کرد؟

این افراد با یک نگاه مختصر به قوانین انتخاباتی در دنیا می توانند بفهمند که تا چه اندازه انتخابات ایران مردمی و با مشارکت زیاد برگزار می شود؛ همانطور که گفته شد این نظارت در همه کشور ها وجود دارد و حتی در برخی از کشورها بعد از اعمال تأیید و یا رد صلاحیت‌ها هیچ یک از نامزد ها حق اعتراض به نظر شورای تصمیم گیری در این خصوص را ندارد این در حالی است که شورای نگهبان مسیر اعتراض قانونی را برای همه نامزدها باز گذاشته است و حتی بعد از اعتراض نامزدها به رد صلاحیت ها، عده ای دیگر که در بررسی مجدد صلاحیت شان تأیید می شود، می توانند وارد عرصه رقابت شوند؛ حتی در بسیاری از کشورها رد صلاحیت شدگان حق انجام مصاحبه یا ایجاد شانتاژ و جو سازی علیه نهادهای نظارتی را ندارند.

این افراد در حالی نظارت ها از سوی شورای نگهبان را زیر سوال می برند که برای هر یک از کرسی‌های مجلس که در حال حاضر وجود دارد بعد از اعمال این نظارت‌ها بالغ بر ۱۸ نفر وارد رقابت می شوند و این موضوع حاکی از حضور گسترده افراد برای انتخابات مجلس به عنوان کاندیدا است.

در مرحله اولیه نظارت ها بیش از ۵ هزار نفر تأیید شدند که بعد از اعتراض ها و رسیدگی نهایی به اعتراض ها، افراد دیگری نیز به مرحله رقابت انتخابات مجلس شورای اسلامی وراد می شوند که این نشان دهنده یک دموکراسی به معنای واقعی در کشور ایران است که مردم حق دارند از میان ۱۸ نفر یک نفر را برای حضور در یک کرسی از نمایندگی مجلس شورای اسلامی انتخاب کنند.

مردم ایران در حقیقت آزادند از میان کاندیداهای تأیید صلاحیت شده هر کس را که می خواهند انتخبا کنند؛ در حقیقت آزادی مردم ایران در انتخابات در چارچوب قانون اساسی است؛ این سطح از انتخابات که همواره مشارکت بالای مردمی را در پی داشته است در کشورهایی که ادعای دموکراسی دارند تا کنون دیده نشده است و انتخابات ایران و نظارت هایی که در این انتخابات وجود دارد به نوبه خود به عنوان یکی از بهترین انتخابات ها و نظارت ها به شمار می رود.