تغییر تاکتیکی نمودار بحران در محیط امنیتی ایران و روسیه

به گزارش لرستان خبر، به نقل از «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ عوامل 5گانه زیر را میتوان از علل لاینحل ماندن این بحران امنیتی در منطقه قفقاز جنوبی دانست:

1)موقعیت ژئوپلیتیک قره باغ

معادن غنی، زمین های مستعد کشاورزی به عنوان سبد غذایی منطقه، نقش بازدارندگی طبیعی آن در مناطق غرب آذربایجان، معبر طبیعی برای ارامنه در مقابله با حملات جریانات پان ترکیستی و پان تورانیستی، تامین آب برای ارامنه توسط رودخانه های آرپا و وروتان که از این منطقه سرچشمه میگیرند و در نهایت سد طبیعی تمدن روسی در مقابل ایران و آذربایجان برای تمدن تورانی.

2) ذهنیت منفی تاریخی ارامنه و آذری ها نسبت به یکدیگر

خاطره خونینی آذری های از فجایع داشناک 1920 و ذهنیت منفی ارامنه در پی قتل عام سال 1915 سبب رشد و تثبیت این ذهنیت منفی شده است. از سویی تاریخ ارامنه حکومت عثمانی و حکومت ترک های جوان را تاریخ ظلم علیه اقلیت ارامنه میدانند بنابراین همیشه از تسلط یک حکومت آذری هراس داشته اند و از سوی دیگر قتل عام عسکران و خوجالی در 26 فوریه 1992 نیز ارامنه را در خاطره اذری ها یک تروریست ترسیم میکند. بنابراین از بین بردن این ذهنیت منفی مستلزم زمان طولانی است.

3)وجود گروه های افراطی در هر دو کشور

ظهور گروه های افراطی همچون داشناکسیون در ارمنستان و جمهوری خلق آذربایجان و فعالیت تخریبی آنها در طول سال های گذشته و همچنین نقش آفرینی آنها در تخریب مذاکرات صلح سال 1989 سبب شده است تا عملا این بحران حل نشود. حمایت کشورهای خارجی از این گروه ها مانند حمایت ترکیته از گروه جمهوری خلق آذربایجان و یا حمایت روسیه و لابی های قدرتمند ارامنه در آمریکا از داشناکسیون عملا نابودی و یا کم اثر کردن تاثیر این گروه ها را منتفی کرده است.

4) تضادهای قومی، مذهبی و فرهنگی

تقسیمات مرزی در دوران شوروی بر پایه تنش دائمی بین کشور ها بود تا هیچ یک از کشورهای عضو توان نقش آفرینی در محیط سیاسی منطقه را نداشته باشند. برهم ریختگی تاریخی- زبانی و پراکنش قومیتی متنوع در داخل مرزها سبب شده است تا تمام جمهوری های منطقه قفقاز جنوبی با مشکل وحدت ملی و ثبات داخلی مواجه شوند. از سوی دیگر تنوع زبانی و فرهنگی در منطقه قره باغ سبب شده است تا ارمنستان و آذربایجان همیشه به دنبال حامی باشند. وابستگی تاریخی ارامنه به روسیه و آذری ها به ایران و ترکیه باعث میشود تا تضاد منافع این کشورها سبب تشدید بحران در منطقه قره باغ شود.

این بحران کلان خود سبب پیدایش بحران های مقطعی در منطقه شده است. بحرانی هایی نظیر ترور و کودتا و خودگردانی گروه های محلی. بنابراین شاهد هستیم که کشورهای خارجی برای جلوگیری از انتقال این بحران ها به کشورهای خود در تلاش برای نفوذ و کنترل منطقه در راستای اهداف خود باشند.

اما مهم ترین بعد بحران قره باغ را میتوان پدیده آوارگی ساکنان و در پی آن ظهور جرایمی چون مواد مخدر، قاچاق سلاح و انسان و همچنین رشد و گسترش جریان های دینی افراطی همچون وهابیت دانست. رشد پدیده وهابیت که ناشی از وهابیت تثبیت شده منطقه فرغانه است، سبب شده است تا مسلمانان سرخورده از شرایط اقتصادی و سیاسی وخیم به سمت این فرقه هدایت شوند.

گسترش وهابیت و عضویت مسلمانان این منطقه در گروه هایی مثل داعش به معنی لانه گزینی تروریسم خشن در محیط امنیتی ایران و روسیه است. فعالیت شدید ایران در منطقه قفقاز برای مقابله با جریانات سازمان یافته جنایتکار از ترس انتقال انها به داخل کشور و صدمات اقتصادی این گروه ها برای روسیه بعد از شوروی سبب شده است تا هردو کشور نسبت به بحران های ساختگی در این منطقه حساس باشند.

از سوی دیگر بحران قره باغ سبب حضور کشورهایی مثل آمریکا، اسرائیل و ناتو در منطقه شده است که خود به تنهایی سبب حساسیت موضوع برای ایران و روسیه میشود.

تنش چند روز اخیر قره باغ را بعد از سال ها آرامش شکننده را باید در کنار نقش آفرینی ایران و روسیه در جنگ سوریه و پیروزی های راهبردی جبهه مقاومت دانست.

تشدید بحران در منطقه قره باغ برابر است با تشکیل زمین بازی جدید امنیتی در محیط امنیتی روسیه و ایران.

اگر به هر دلیل این بحران ادامه پیدا کند باید منتظر مسائلی چون آوارگان و حضور گروه های افراطی در منطقه دانست که هیچکدام به نفع ایران و روسسیه نیست. سکوت آمریکا و ناتو در این مساله، حمایت ترکیه از آذربایجان در مقابل ارامنه و حضور نظامی اسرائیل در درگیری های روزهای اخیر( حضور پهپاد اسرائیلی و بمباران مناطق هر دو کشور) را میتوان نشانه فعالیت غرب برای بحران آفرینی جدید در منطقه و کاهش توان ایران و روسیه در سوریه دانست.

بنابراین بحران اخیر منطقه قره باغ را میتوان تلاش کشورهای فرامنطقه ای برای شروع دوباره جنگ در منطقه و مقابله با ایران و روسیه دانست. مقابله ای که به نظر میرسد با حساسیت کشورهای همسود منطقه راه به جایی نخواهد برد چون ایران و روسیه به خوبی میدانند درگیری در قره باغ یعنی از دست دادن دست بالا در سوریه و عراق.

* گزارش از سعید درویشی کارشناس ارشد مسائل قفقاز