گزارشی پیرامون کلید واژه « انگلیس خبیث» در بیان رهبری/ از «روباه پیر» تا «دولت خبیث»

این سابقه طولانی از استثمار در سطحی جریان یافت که نفرت از انگلیس را در تار و پود تاریخ شفاهی و ادبیات محاوره ای جامعه ایران نهادینه نمود.

استعمار پیر، روباه پیر و انگلیس خبیث برخی از صفاتی است که در ادبیات رسمی و محاوره نسبت به این دولت استعمار گر به کار می رود و البته جالب است که علت استفاده از یکی از این صفات یعنی روباه پیر چندی پیش برای رسانه رسمی این کسور یعنی بی بی سی محل سوال بوده و برای یافتن پاسخ آن گشتی در صفحات تاریخ معاصر زده است.

بی بی سی در گزارش ریشه یابی این صفت علیه انگلیس در میان مردم ایران گفته است رسانه های ایران علاقه خاصی در به کار بردن عبارت روباه پیر دارند و بریتانیا را به نحوی توصیف می کنند که مانند آدم های موذی، مکار با اقدامات گمراه کننده هستند. استفاده از عبارت روباه پیر با سفر فیلیپ هاموند به تهران (در شهریور ماه 94) در رسانه های ایران بار دیگر مورد استفاده قرار گرفته است. هاموند برای بازگشایی سفارت انگلیس پس از چهار سال در تهران حضور یافته بود. در بیشتر کشورها روباه نشانه ای از زیرکی و مکاری است اما عبارت روباه پیر از کجا آمده است؟

بی بی سی مدعی است این اصطلاح برگرفته از آثار سید احمد ادیب پیشاوری است و می گوید: «در زبان فارسی، شاعری که در 85 سال پیش از دنیا رفت برای اولین بار این عبارت را به کار برد. در آثار سید احمد ادیب پیشاوری (1930-1844)، ادبیات ضد انگلیسی به چشم می خورد. ادیب در پیشاور پاکستان به دنیا آمده بود و بسیاری از خویشان خود را در طول نبرد با بریتانیا در سال 58-1857 از دست داده بود. وی سپس به ایران مهاجرت می کند و آنجا تحصیلات خود را ادامه می دهد. در ایران، وی حوادث زیادی را مانند انقلاب مشروطیت در سال های 1907-1905 تجربه کرد. انقلابی که منتهی به تاسیس پارلمان در زمان سلسله قاجاریه شد. ادیب این انقلاب را توطئه بریتانیا ارزیابی می کند. احساسات ضد انگلیسی ادیب در اشعار وی متبلور می شود. در تمامی آثار ادیب، او انگلیس را به یک حیوان تشبیه کرده است. روباه پیر، کلاغ بدشگون و افعی زهرآگین، تشبیهاتی بودند که ادیب برای حمله به سیاست های استعماری انگیس در ایران و منطقه به کار می برد.»

اما نحوه خطاب کردن دولت انگلیس در ادبیات مقام معظم رهبری نیز از نکات جالب توجهی برخوردار است. غیرت انقلابی مقام معظم رهبری در زمانی که کلمه انگلیس را به کار می برند یادآور بیش از دو قرن استعمار و جنایت این کشور علیه ایران است و گویا تمام این ظلم ها در لحظه یاد کردن از این دولت در فحوای بیان ایشان متبلور می شود.

مهمترین صفتی که ایشان برای دولت انگلیس در بیان استفاده می کنند واژه خبیث است. هر چند در طول سال های دور تا کنون از این واژه برای دولت های مستکبر و نیز رژیم اشغال گر قدس بارها استفاده کرده اند، اما در طول یک دهه گذشته استفاده از عبارت «انگلیس خبیث» در ادبیات ایشان جلوه خاصی داشته است.

بر اساس نتایج حاصل از جستجوهای اینترنتی به نظر می رسد استفاده از عبارت صریح «انگلیس خبیث» توسط ایشان برای اولین بار در 17 مرداد 85 در دیدار اقشار مختلف مردم در سال روز میلاد امیرالمؤمنین علیه السلام صورت گرفته باشد. در این تاریخ اسرائیل مشغول حمله به جنوب لبنان و بمباران بی شرمانه قانا در جریان جنگ 33 روزه با حزب الله لبنان بود. ایشان با بیان خباثت های دولت های مستکبر علیه لبنان و فلسطین می فرمایند: «این، آن چیزی است که باید همه‌ مسلمان ها را هشیار کند و به خود بیاورد. دنیای استکبار و کفر هم نه فقط ساکتند، بلکه رفتاری و گفتاری از آنها سر می زند که متجاوز و ظالم را تشویق می کند؛ آمریکا یک جور، انگلیس خبیث یک جور، برخی از قدرت های دیگر، هر کدام به یک نحوی؛ سازمان ملل هم با ناتوانی و بی عرضگی کامل ایستاده است و تماشا می کند.»

 

دومین استفاده از ترکیب انگلیس خبیث توسط ایشان به نماز جمعه تاریخی 29 خرداد 88 مربوط می شود که ضمن تبیین فضای حاکم بر یک هفته پس از انتخابات 22 خرداد 88 می فرمایند: «در چنین شرایطی برخی مقامات غربی فرصت را مغتنم شمردند تا موج‌ سواری کنند و لحن آن ‌ها نیز تغییر کرد و به‌ تدریج نقاب ‌ها کنار رفت. از اوایل هفته، تعدادی از سران دولت ‌ها و وزیران خارجه غربی موضع ‌گیری کردند و دشمنی خود را با نظام اسلامی نشان دادند که از همه خبیث ‌تر دولت انگلیس بود.»

 ایشان در نماز جمعه مهم دیگری که با مساله فتنه 88 ارتباط زیادی داشت در 30 شهریور همان سال می فرمایند: «در مسابقه‌‌‌‌‌ فوتبال چند سال قبل، تیم ایرانی بر تیم مقابلش پیروز شد. توی قهوه ‌‌‌‌‌خانه ‌‌‌‌‌های یکی از کشورهای شمال آفریقا جوان ها نشسته بودند، گلزن ایرانی که گل می زد، اینها کف می زدند. یکی به آنها گفت شما که کشور خودتان نیست، چه کار دارید به اینکه بازیکن ایرانی مثلا یک گل زد توی دروازه‌‌‌‌‌ طرف مقابلش، که او هم دشمن شما نیست. می گفتند پیروزی ایران، پیروزی ماست؛ حتی در میدان فوتبال! اینها قیمت دارد. در بلواهای بعد از انتخابات، مسلمانان کشورهای مختلف اسلامی نگران بودند؛ پیغام می دادند به آشنایان خودشان در اینجا، که در ایران چه خبر است؟ اینها می گفتند ناراحت نباشید، نترسید، جمهوری اسلامی قوی تر از این حرف هاست. همه بدها و شمرهای عالم با او دشمنند، همه‌‌‌‌‌ مظلومان با او موافقند؛ ملت فلسطین طرفدار اوست، ملت های عربىِ مقاوم طرفدار او هستند. بله، دولت آمریکا هم مخالفش است، دولت انگلیس هم که خباثت دویست ساله در ایران دارد با او مخالف است.»

در تاریخ 19 مهر 91 نیز ایشان در دیدار مردم بجنورد در ورزشگاه تختی این شهرستان، بیان روشن تری در استفاده کردن از صفت خبیث برای نسبت دادن به کشور انگلیس دارند. این سخنرانی در جریان افزایش تحریم های اقتصادی غرب علیه ایران صورت می گیرد و مقام معظم رهبری نسبت به همراهی دولت های اروپایی با دولت آمریکا هشدار می دهند: «همراهی اروپایی ها با آمریکا در این قضیه، یک همراهی عاقلانه و خردمندانه ‌ای نیست؛ دارند خودشان را مثل پیشمرگ آمریکا، قربان آمریکا می کنند؛ حماقت می کنند. مردم ما از خیلی از کشورهای اروپایی خاطره‌ بدی ندارند. ما از فرانسه، از ایتالیا، از اسپانیا خاطره‌ بدی نداریم. بله، از انگلیس خیلی خاطره بد داریم؛ انگلیس را می گوییم «انگلیس خبیث»؛ لیکن کشورهای دیگر اروپایی نه. با این کاری که اینها دارند می کنند - همراهی با آمریکا - که به نظر ما کاملا غیر خردمندانه است، دشمنی ملت ایران را به خود جلب می کنند؛ خودشان را در چشم ملت ایران منفور می کنند. ما از این گردنه ‌ها عبور خواهیم کرد.»

آخرین توصیف رهبری از خباثت انگلیس نیز به سند سازی غیر حرفه ای رسانه رسمی این کشور علیه امام (ره) مربوط می شود که در سخنرانی 14 خرداد 95 در مرقد مطهر ایشان بیان فرمودند: «ما البته دشمن های ریز و درشت زیادی داریم؛ دشمن های کوچک هم داریم، دشمن های حقیر هم داریم اما عمده‌ دشمنی ‌ها از سوی آمریکا و از سوی انگلیس خبیث -انگلیسِ واقعا خبیث؛ هم در گذشته، از دوران اوایل رژیم طاغوت تا دوران انقلاب، هم‌ بعد از دوران شروع انقلاب و پیروزی انقلاب تا امروز، همواره انگلیس با ما دشمنی کرده است؛ حالا هم به ‌مناسبت سالگرد امام، دستگاه تبلیغاتی دولت انگلیس علیه امام، به ‌اصطلاح سند منتشر می کند؛ سند منتشر می کند علیه امام بزرگوار، امام پاکیزه و مطهر! سند را از کجا آورده ‌اند؟ از مدارک آمریکایی! خب، آمریکایی که هواپیمای مسافری را با قریب سیصد نفر سرنگون می کند، از جعل سند ابائی دارد؟ دشمنیِ انگلیس‌ ها این‌جوری است.»

 

نقش مخرب انگلیس در طول تاریخ معاصر علیه منافع ملی ایران هرگز ترک نشده است. این دولت در جریان فتنه 88 علاوه بر تامین حمایت های گوناگون در کنار آمریکایی ها محلی برای تجمع معارضان ایرانی الاصلی بود که علیه نظام اسلامی برنامه ریزی می کردند. سفارت این کشور نیز در تهران بر اساس اسنادی که در طول ماه های پس از فتنه کشف شد به محل جاسوسی و شبکه سازی به نفع براندازان داخلی تبدیل شده بود. طبق یکی از این اسناد، سفارت انگلیس در آذر 87 برای نزدیک شدن به یکی از احزاب سیاسی داخلی تلاش می کند و وعده ارتباط گیری با سایر احزاب نیز به حزب مورد نظر داده می شود که البته این تلاش با برخی تدابیر اطلاعاتی ناکام باقی می ماند. از سوی دیگر میزان رفت و آمد دیپلمات های این کشور به شهر های مختلف ایران به ویژه قم و نیز تعداد مسافران پروازهای انگلیسی به تهران نشان از تحولات جدید در ایران می داد.

محمد حسین رسام یکی از کارمندان محلی سفارت انگلیس که سمت تحلیل گر ارشد بخش سیاسی سفارت را بر عهده داشته است پس از دستگیری در اعترافات خود می گوید: «در ایران 130 رابط داشتم که اغلب تماس ‌ها با آنها را در رستوران ‌ها، کافی‌ شاپ ‌ها و مکان ‌های عمومی با هزینه سفارت تنظیم می کردم. تمامی این دیدارها با آگاهی کامل ملاقات‌ شوندگان از نوع و هدف رابطه صورت می ‌گرفت. بیشتر این ارتباطات با افراد روشنفکر و دارای زاویه با نظام خصوصا از جریان اصلاحات مانند محمد عطریانفر، ماشاءالله شمس ‌الواعظین و سعید لیلاز برقرار می ‌شد و مشکل این قبیل افراد این بود که به راحتی با دیپلمات ‌ها و خبرنگاران خارجی گفتگو می ‌کردند. شناسایی و جذب نخبگان از طریق اعطای بورس ‌های تحصیلی مانند «بورس شونینگ» و اعزام این افراد به انگلستان برای تحصیل صورت می گرفت. این اقدام در حقیقت یک پروژه بلند مدت برای جهت ‌دهی و تحت ‌تأثیر قرار دادن رهبری فکری و نسل مدیریت آینده کشور محسوب می ‌شد.»

پایگاه 598