چالش اصلی صنایع‌دستی لرستان

صنایع دستی قدیمی از کاربردی‌ترین هنرهایی هستند که جایگاه ویژه ای در معرفی فرهنگ و تمدن لرستان دارند؛ صنایعی که قدمت برخی از آنها به قرن‌ها پیش برمی گردد و حاصل خلاقیت و ذوق نسل‌های گذشته اند. از جمله صنایع دستی بومی استان می‌توان به ماشته، گلیم، جاجیم، نمدمالی، چیت سازی، سیاه چادر‌بافی، ورشو سازی و... اشاره کرد که روزگاری کاربرد زیادی داشتند.  
این هنرهای دستی در حوزه جذب توریست، ایجاد اشتغال و درآمدزایی نقش مهمی دارند، البته در صورتی که شرایط برای عرضه آنها فراهم باشد. با وجود اهمیت صنایع دستی برخی از آن‌ها منسوخ شده اند یا کاربرد خود را بر اثر گذشت زمان از دست داده اند که از دلایل آن کاربردی نبودن در زمان کنونی، نبود مکانی ثابت برای عرضه صنایع دستی، آشنایی نداشتن با فنون بازاریابی، کمبود اعتبار برای برگزاری کلاس‌های آموزشی و... است.
با اینکه صنایع دستی بخشی از فرهنگ و هویت مردم این سرزمین محسوب می‌شود نیاز به فراهم‌سازی بستری برای احیای هنرهای ارزشمند استان و توجه به ایجاد راهکار‌اهایی برای خروج از بحران رکود حاکم بر بازار صنایع دستی نیز  ضرورت دارد.
با وجود ظرفیت و پیشینه صنایع دستی در لرستان توجه به ایجاد زیرساخت‌های لازم در زمینه توسعه و رونق آن‌ها گام بلندی در جهت رفع معضل بیکاری و ایجاد اشتغال در استان خواهد بود.

صنایع دستی؛ نماد فرهنگ بومی و اصیل
معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری لرستان با اشاره به اینکه هنرهای سنتی تبلور عینی فرهنگ اصیل، بومی، مردمی و معنوی هستند، می‌گوید: در واقع این هنرها معرف خصوصیات بارز و شاخص هنر و تمدن استان محسوب می‌شوند. محصولاتی که از نسل‌های قدیم برجا مانده اند بخشی از فرهنگ ما هستند.
«فرزانه عادلی» ادامه می دهد: احیای صنایع دستی نه تنها می‌تواند بخشی از فرهنگ ما را حفظ کند بلکه باعث انتقال این فرهنگ به نسل‌های دیگر هم می شود.
این مسئول با اشاره به اهمیت صنایع دستی در زمینه گردشگری، می‌افزاید: گردشگران استان فصلی هستند و بیشترین حضورشان به ایام نوروز مربوط می شود. صنایع دستی به عنوان سوغاتی ماندگار از لرستان می تواند معرف فرهنگ و هنر این دیار باشد، بنابراین توجه به این بخش حائز اهمیت است. با توجه به حضور گردشگران، فروش صنایع دستی هم افزایش پیدا می‌کند که پیامد آن درآمدزایی مناسب است.
عادلی با بیان اینکه ایجاد بازارچه دائمی صنایع دستی یکی از اهداف جدی ماست، بیان می کند: با توجه به برنامه ریزی‌های صورت گرفته این کار تا نوروز96 محقق می‌شود و ظرف ماه‌های آینده مناقصه و واگذاری آن انجام خواهد شد.
وی به تعداد صنعتگران استان هم اشاره می‌کند و می‌گوید: تعداد افرادی که در سایت سازمان میراث فرهنگی ثبت‌نام کرده‌اند 6500 نفر است که البته این عدد تنها مختص به افرادی است که به ما مراجعه کرده‌اند و بسیاری از افراد فعال در حوزه صنایع دستی مانند عشایر و برخی روستاییان هنوز مراجعه نکرده اند. همین امر موجب شده است آمار رسمی صنعتگران استان با آمار اسمی متفاوت باشد.

مشکلات بازاریابی
عادلی درباره روش‌های عرضه صنایع دستی قدیمی استان اظهار می کند: صنایع دستی استان بیشتر به روش‌های سنتی ارائه می‌شود و برای مخاطبان جذابیت‌های لازم را ندارد.
گران بودن مواد اولیه هم از دیگر چالش‌هایی است که عادلی بیان می‌کند و می‌افزاید: این موضوع باعث می‌شود محصول با قیمت زیاد تولید شود در نتیجه قیمت نهایی آن هم افزایش پیدا می‌کند که در توان خریداران نیست.
نداشتن محل فروش ثابت برای عرضه محصولات، وجود واسطه‌ها و مشکلات بازاریابی از دیگر چالش‌های پیش روی صنایع دستی استان است که معاون صنایع دستی به آن اشاره می‌کند و می‌گوید: به روز کردن، تغییر طرح و تکنیک و مهم تر از همه تغییر کاربری صنایع دستی حائز اهمیت است. صنایع دستی این قابلیت را دارند که در هر برهه زمانی تغییر کاربری دهند، مانند ماشته که در گذشته به عنوان رختخواب پیچ استفاده می‌شد اما هم اکنون کاربردهای دیگری دارد.
عادلی در خصوص فراموشی صنایع دستی قدیمی و بومی استان هم عنوان می‌کند: نمی‌توان گفت همه صنایع قدیمی منسوخ یا فراموش شده‌اند بلکه با توجه به شرایط کنونی تغییر کاربری داده‌اند. به عنوان مثال نمدمالی که در گذشته کاربردهای زیادی داشته رو به فراموشی بود اما با تغییر کاربری تا حدودی احیا شده است. ما در بحث ارائه نمونه و الگو به صنعتگران در راستای تغییر کاربری صنایع دستی و همچنین برگزاری نمایشگاه‌های داخلی و خارجی اقداماتی انجام داده‌ایم.
وی با اشاره به اینکه بیشترین صنایع دستی استان مربوط به حوزه بافت است، ادامه می‌دهد: صنایعی مانند ماشته، جاجیم و گلیم همچنین سیاه چادر و چیت سازی مخصوص عشایر است.
به گفته معاون صنایع دستی همه شهرستان‌های استان  دارای هنرهای سنتی و قدیمی هستند اما در حال حاضر شهرستان‌های بروجرد و خرم آباد هنرهای بیشتری را در خود جا داده اند.
 
نقش صنایع دستی در اشتغال زایی
یک کارشناس اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری لرستان معتقد است؛ صنایع دستی به عنوان صنعتی مستقل و بومی می‌تواند نقش ارزنده و تعیین کننده ای در بحث اشتغال داشته باشد.
«افشین باباحسینی» می‌گوید: صنایع دستی بیشترین سهم را در معرفی فرهنگ اصیل هر استان ایفا می‌کند و به دلیل دارا بودن بار فرهنگی، قابلیت درآمدزایی و ارزش افزوده بالا امکان توسعه آن در مناطق شهری و روستایی وجود دارد.
 باباحسینی می افزاید: در طول تاریخ هنرهای دستی همواره بخشی از نیازهای روحی و مادی انسان را برآورده کرده است. لرستان نیز با بیش از چند هزار سال قدمت در زمینه هنرهای دستی حرف‌های زیادی برای گفتن دارد. برخی از صنایع دستی به لحاظ نوع ساخت و کارایی آن منحصر به فرد هستند همچنین طرح‌ها و نقش‌ها سنتی بوده و در کارگاه‌های تولیدی همچنان از روش‌های سنتی استفاده می‌شود.
وی تاکید می‌کند: صنایع دستی لرستان علاوه بر جنبه‌های هنری از لحاظ گردشگری نیز حائز اهمیت است و می‌تواند برای هر مسافر و گردشگری جذاب باشد.
 باباحسینی بحث تغییر کاربری صنایع دستی قدیمی را از چالش‌های این حوزه عنوان می‌کند و ادامه می‌دهد: فعالان حوزه صنایع دستی اگر می‌خواهند محصولاتشان را به زندگی امروزه وارد کنند، حتما باید از سلایق و انتظار بازار هدف آگاهی داشته باشند. آگاه نبودن صنعتگران از تجارت الکترونیک از مواردی است که موجب شده صنایع دستی استان به درستی معرفی نشود. این کارشناس صنایع دستی کمبود اعتبار را هم از دیگر معضلات این حوزه اعلام می‌کند و می‌گوید: اعتبارات به صورت قطره چکانی است در حالی که در صورت تامین اعتبار می‌توان تعداد کلاس‌های آموزشی برای احیای صنایع‌دستی استان را افزایش داد.
به گفته باباحسینی، شناسایی بازار هدف و آگاهی یافتن از سلیقه‌های متفاوت در خصوص صنایع دستی از راهکارهایی است که می‌تواند هم در بحث اشتغال‌زایی و هم درآمدزایی موثر باشد. همچنین تقویت بنیه مالی صنعتگران از طریق افزایش تسهیلات مالی و اعتباری، واگذاری کلاس‌های آموزش صنایع دستی به بخش خصوصی و حمایت و کمک به توسعه و افزایش تولید و فروش از دیگر راهکارهایی است که این کارشناس به آن اشاره می‌کند.
وی همچنین بااشاره به تعداد صنایع دستی فعال استان هم می‌گوید: درحال حاضر 52 رشته فعالند که از این تعداد 20رشته بومی هستند. همچنین خوشه گلیم، ماشته و جاجیم در استان فعال است اما هدف توسعه همه رشته‌های صنایع دستی است.

انتهای پیام/

منبع: همشهری