ممنوعیت کشت محصولات آب دوست گام نخست احیای «کَشکان»

به گزارش لرستان خبر، حوضه آب ریز کَشکان یکی از سر شاخه‌های پر آب کرخه محسوب می‌شود که شدت گرفتن خشک‌سالی‌ها، بهره‌وری بیش‌ازاندازه آب رودخانه و کاشت محصولات آب دوست در سال‌های اخیر سبب خشک شدن این رودخانه حیاتی در لرستان شده است.

رودخانه کشکان به عنوان بزرگ ترین رودخانه استان لرستان یک‌سوم خاک استان را دربرمی گیرد و در تأمین آب کشاورزی شهرستان‌های الشتر، خرم‌آباد و پلدختر نقش بسیار مهمی دارد.

برای مشخص شدن دلایل این خشک‌سالی  دو پرونده ویژه به این موضوع پرداخت و در پرونده نخست در سلسله گزارش‌هایی با عنوان‌های «شریان حیات‌بخش «کَشکان» لرستان در بحران خشک‌سالی»، "فاجعه زیست‌محیطی در لرستان؛ رودخانه «کَشکان» خشک شد" و "خشکیدن شاهرگ حیاتی لرستان؛ کشت برنج عامل اصلی خشک شدن رودخانه «کَشکان»" به این موضوع پرداخت.

گزارش نخست از پرونده دوم «بررسی دلایل خشک شدن کَشکان و راهکاری احیای آن» نیز در هفته جاری با عنوان «احیا نشدن «کَشکان» کرخه را با بحران مواجه می‌کند» از سوی خبرگزاری تسنیم منتشر شد و اینک دومین گزارش منتشر می‌شود.

کاهش 90 درصد آب دهی رودخانه کشکان

بهروز ابراهیمی، کارشناس مطالعات پایه آب منطقه‌ای لرستان اظهار داشت: آب دهی رودخانه کشکان مانند هر رودخانه دیگری تغییر می‌کند و در محل ایستگاه هیدرو متری اندازه‌گیری می‌شود.

وی افزود: آب دهی این رودخانه امسال نسبت به سال گذشته خیلی کاهش‌یافته به طوری که آب دهی آن به 300 لیتر در ثانیه می‌رسد و نسبت به دوره آماری سال گذشته بالای 90 درصد کاهش نشان می‌دهد.

کارشناس مطالعات پایه آب منطقه‌ای لرستان بابیان اینکه امسال نسبت به سال گذشته 50 تا 60 کیلومتر در سطح استان کاهش بارندگی داشته‌ایم، عنوان کرد: باوجوداینکه تا پایان سال آبی بارندگی نداریم این احتمال وجود دارد ماه‌های آینده کاهش دبی رودخانه بیشتر شود.

هدر رفت 80 درصد آب رودخانه در فصل بارندگی به استان‌های دیگر

وی بیان کرد: حدود 80 درصد کل آورده رودخانه در فصل بارندگی توسط سیلاب‌ها به استان‌های پایین‌دست منتقل می‌شود و از آن استفاده نمی‌کنیم بنابراین با ایجاد سدهای مخزنی و تنظیمی می‌توان جلوی آب سیلابی را گرفت.

ابراهیمی تصریح کرد: موتور تلمبه‌ها در فصل کم آبی اثر زیادی روی آب دهی رودخانه‌ها دارند اما این اثر بر روی آب دهی سالانه رودخانه عدد بسیار ناچیزی است.

وی خاطرنشان کرد: موتور تلمبه‌ها چون احتیاج به آب به هنگام دارند شاید روی ایستگاه‌های پمپاژ پایین‌دست تأثیر منفی بگذارند ولی روی آب دهی کل رودخانه در طول سال تأثیر زیادی نداند و نهایتاً می‌توانند روی 20 درصد دبی پایه تأثیر بگذارند.

کارشناس مطالعات پایه آب منطقه‌ای لرستان گفت: چون موتور تلمبه‌ها در فصل خشک‌سالی و زمان کم آبی از آب رودخانه استفاده می‌کنند بیشتر خودشان را نشان می‌دهند درصورتی‌که 80 درصد آب رودخانه در فصل بارندگی هدر می‌رود.

ایجاد سد؛ راه‌حل اساسی جلوگیری از هدر رفت آب

وی اظهار داشت: برخورد با موتور تلمبه‌های غیرمجاز و کشت‌های آب دوست راه‌حل کوتاه مدت است که در این زمینه اقدام می‌شود اما مشکل اصلی روی یک و نیم میلیارد مترمکعب آبی است که در فصل بارندگی به صورت سیلاب از استان خارج می‌شود.

ابراهیمی بابیان اینکه راه‌حل اساسی جلوگیری از خشکیدگی رودخانه کشکان ایجاد سد است، افزود: اگر بخواهیم مشکل اصلی را حل کنیم باید در مسیر رودخانه سد بسازیم و آب آن را در حدی که حقمان است کنترل کنیم.

وی عنوان کرد: با توجه به اینکه 80 درصد رسوب با سیلاب حمل می‌شود اگر سیلاب‌ها را در پشت سد کنترل کنیم رسوب به پایین‌دست منتقل نمی‌شود و سدهای پایین‌دست دیرتر پر می‌شوند.

کارشناس مطالعات پایه آب منطقه‌ای لرستان بیان کرد: با ساخت سد حجم زیادی از آب کنترل می‌شود و با ایجاد دریچه‌هایی در سد می‌توانیم آب را به صورت تنظیم‌شده تحویل بگیریم.

حل مشکل خشکیدگی کَشکان با احداث سَد

وی تصریح کرد: با ایجاد سد از خسارت سیلابی شدن در فصل بارندگی و کم آبی در فصل خشک‌سالی جلوگیری می‌شود به‌گونه‌ای که در فصل بارندگی آب این رودخانه در پشت سد نگهداری می‌شود و در فصل خشک‌سالی آب آن  در رودخانه رها می‌شود.

ابراهیمی خاطرنشان کرد: با استفاده از آب سد می‌توانیم آب به هنگام در اختیار کشاورزان قرار دهیم و برایشان سهمی در نظر گرفته شود که به این صورت از کشت‌های غیرمجاز نیز جلوگیری می‌شود.

وی با اشاره به اینکه با ایجاد سد مشکل خشکیدگی کشکان برای همیشه حل می‌شود، گفت: متأسفانه بودجه‌ای که در اختیار آب منطقه‌ای استان قرارمی گیرد کم است که قادر به ایجاد سد نیست بنابراین لازم است اعتبارات کافی در اختیار آب منطقه‌ای قرار بگیرد تا با ساخت سد این مشکل برطرف شود.

حسین پیر حیاتی، معاون بهبود تولیدات گیاهی جهاد کشاورزی لرستان  اظهار داشت: تغییرات اقلیمی و کمبود بارندگی سبب شده مشکلاتی اساسی در استان به وجود بیاید که خشکیدگی رودخانه کشکان یکی از پیامدهای آن است.

تغییر الگوی کشت در مسیر رودخانه کشکان

وی افزود: در پی  خشک‌سالی‌های اخیر چشمه‌ و قنات‌های غرب کشور در حال خشک شدن است ولی رودخانه کشکان خیلی به سرعت شروع به خشکیدگی کرده است.

معاون بهبود تولیدات گیاهی جهاد کشاورزی لرستان عنوان کرد: مهم‌ترین بحث این است که برای این رودخانه سد مخزنی لحاظ نشده تا در مواقع کم آبی بتوان از آب ذخیره و تنظیم‌شده استفاده کرد.

وی با اشاره به اینکه جهاد کشاورزی همچنان بحث آبیاری از طریق سیستم آبیاری نوین را باقوت دنبال می‌کند، بیان کرد: جهاد کشاورزی به عنوان متولی بخش کشت گیاهان و مردم به عنوان بهره‌بردار بایستی در بحث کاشت، تغییر روش دهند و با این شرایط خشکی رودخانه کشکان بایستی از کشت پاییزه خودداری کنند.

پیر حیاتی بابیان اینکه ضرورت دارد سدهایی در نزدیکی رودخانه کشکان احداث شود، تصریح کرد: اگر سدهایی در مسیر رودخانه کشکان احداث شود در فصل‌های بحران آب می‌توان از آب‌های ذخیره‌شده استفاده کرد.

خشکیدگی کشکان و نابودی هزاران نوع آبزی

وی خاطرنشان کرد: در بحث تغییر روش کاشت محصولات کلاس‌های آموزشی برای کشاورزان ارائه‌شده ولی چون بحث بیکاری در این منطقه مطرح است بیشتر کشاورزان در حاشیه رودخانه کشکان به شکل سنتی مبادرت به کاشت می‌کنند.

معاون بهبود تولیدات گیاهی جهاد کشاورزی لرستان گفت: با همکاری شرکت آب منطقه‌ای لرستان و جهاد کشاورزی از افرادی که مبادرت به کشت بی‌رویه و کسانی که به شکل غیرمجاز از آب این رودخانه بهره‌برداری می‌کنند جلوگیری می‌شود.

مهرداد فتحی بیرانوند، مدیرکل محیط‌زیست لرستان اظهار داشت: در پی کاهش آب دبی این رودخانه صدها قطعه ماهی از بین رفته و خسارتی غیرقابل‌جبران به محیط‌زیست استان واردشده است.

وی بابیان اینکه سراسر طول رودخانه با کاهش دبی آب مواجه شده است، افزود: خشکیدگی اخیر این رودخانه سبب شده  فاجعه‌ای زیست‌محیطی در حوزه کشکان رخ دهد.

کاهش 98 درصد دبی آب رودخانه کشکان

مدیرکل محیط‌زیست لرستان بابیان اینکه علت اصلی خشک شدن رودخانه کشکان کاهش دبی آب و خشک‌سالی است، عنوان کرد: بر اساس برآوردی که انجام‌شده است میزان دبی آب این رودخانه امسال نسبت به سال گذشته 98 درصد کاهش‌یافته و ورود آب به رودخانه 75 درصد کاهش داشته است.

وی نصب موتور تلمبه غیرمجاز بر روی رودخانه کشکان را دومین عامل خشکیدگی این رودخانه دانست و بیان کرد: صدها موتور تلمبه غیرمجاز در طول این رودخانه مبادرت به  برداشت آب می‌کنند و موتور تلمبه‌های مجاز نیز بیشتر از حد مجازی که دارند آب استحصال می‌کنند.

فتحی بیرانوند تصریح کرد: در طول این رودخانه صدها هکتار برنج و محصولات آب دوست کاشت می‌شود که نیاز به آب زیادی دارند بنابراین بایستی در این زمینه اقدامی اساسی انجام شود و کشت این‌گونه محصولات در حریم رودخانه ممنوع شود که اقدام اولیه برای ممنوعیت انجام شده است.

وی خاطرنشان کرد: در منطقه زیودار و بن لار پلدختر هزاران هکتار باغ انجیر احداث‌شده که این صنعت به شیوه غلط و غرقابی آبیاری می‌شود و حجم زیادی از آب رودخانه را مصرف می‌کند.

نصب 1290 موتور تلمبه غیرمجاز بر روی کشکان

وی بابیان اینکه جهاد کشاورزی بایستی سیاست کشت را تغییر دهد و از کشت‌های آب دوست جلوگیری کند، گفت: جهاد کشاورزی بایستی روش‌های نوین آبیاری ازجمله آبیاری قطره‌ای را رواج دهد و کشاورزان از تولید محصولاتی مانند طالبی و هندوانه خودداری کنند.

مدیرکل محیط‌زیست لرستان بابیان اینکه طبق قانون 30 درصد تمام آب رودخانه مربوط به محیط‌زیست استان است، اظهار داشت: این حقابه زیست‌محیطی رعایت نمی‌شود بنابراین بایستی آب منطقه‌ای استان به این موضوع حساس باشد و موتور تلمبه‌های غیرمجاز را جمع‌آوری کند.

امید علی سیفی، مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای لرستان اظهار داشت: علت اصلی خشکیدگی رودخانه کشان و کاهش دبی آن خشک‌سالی‌های اخیر است.

وی افزود: حدود هزار و 290 موتور تلمبه غیرمجاز با حجم استحصال 120 میلیون مترمکعب و هزار و 797 موتور تلمبه مجاز با حجم استحصال 388 میلیون مترمکعب بر روی رودخانه کشکان نصب است.

ممنوع شدن کشت برنج، ذرت و هندوانه در مسیر رودخانه کشکان

مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای لرستان عنوان کرد: متأسفانه بعضی از موتور تلمبه‌های مجازی که دارای پروانه بهره‌برداری هستند بیشتر از مجوزی که دارند آب برداشت می‌کنند.

وی با اشاره به اینکه حدود 50 درصد از روان آب‌ها در حوزه کرخه کاهش‌یافته است، بیان کرد:  از سال 85 تاکنون استان لرستان با بحران خشک‌سالی مواجه است که میزان خشک‌سالی در سال 91 حادتر بوده ولی امسال اثر خشک‌سالی بیشتر است.

سیفی تصریح کرد: خشک‌سالی‌های پی‌درپی در طی چند سال اخیر سبب شده منابع زیرزمینی استان از بین برود و ذخیره‌ای برای استفاده نداشته باشیم بنابراین اگر به همین منوال پیش برویم سال آینده استان لرستان وضعیت بدتری ازلحاظ بحران آب دارد.

وی با اشاره به ممنوع شدن کشت گیاهان آب دوست مانند برنج، ذرت و هندوانه  خاطرنشان کرد: برای هر کیلویی هندوانه 500 لیتر آب نیاز است و از هر هکتار، 70 تن هندوانه تولید می‌شود.

14 هزار هکتار کشت محصولات آب دوست در لرستان

مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای لرستان گفت: 14 هزار هکتار کشت آب دوست در استان لرستان وجود دارد که حدود شش هزار هکتار آن مربوط به کشت هندوانه است بنابراین برای شش هزار هکتار کشت هندوانه در سطح استان 210 میلیون مترمکعب آب استفاده می‌شود.

وی بابیان اینکه بایستی از موتور تلمبه‌های غیرمجاز جلوگیری شود، اظهار داشت: خوشبختانه قوه قضائیه همکاری خوبی در این زمینه دارد و انتظار داریم سایر دستگاه‌ها ازجمله جهاد کشاورزی، محیط‌زیست، نیروی انتظامی و فرمانداری‌ها در این زمینه ورود کنند تا موتور تلمبه‌های غیرمجاز جمع‌آوری شوند.

سیفی افزود: دادستان استان مجوز جریمه موتور تلمبه‌های مجازی که اضافه برداشت می‌کنند را داده بنابراین از آن‌ها تعهد گرفته می‌شود تا در سال‌های آینده اضافه برداشت نداشته باشند.

وی عنوان کرد: نیاز است آبی که در بهار و زمستان به صورت سیلاب از استان خارج می‌شود با ایجاد سد مهار شود و در فصل آبیاری برای کشاورزی مورداستفاده قرار گیرد.

مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای لرستان با اشاره به اینکه گروه گشت بازرسی در استان تشکیل‌شده، بیان کرد: 60 نفر به عنوان نیروی گشت بازرسی در استان فعال‌شده تا اقدام به جمع‌آوری موتور تلمبه‌های غیرمجاز کنند و از اضافه برداشت موتور تلمبه‌های مجاز خودداری شود.

‌1738 چاه آب غیرمجاز در استان لرستان

وی تصریح کرد: «طرح داناب» طرح دانش‌آموزی نجات آب است که در استان اجرا می‌شود و روی بحث فرهنگ‌سازی استفاده از آب برای روستائیان و احیاء آب‌کار می‌شود.

سیفی خاطرنشان کرد: طرح‌هایی تحت عنوان احیاء و تعادل بخشی اجرا می‌شود و حدود 11 پروژه دارند که در بحث شناسایی و جلوگیری از حفر چاه‌های غیرمجاز و جلوگیری از اضافه برداشت موتور تلمبه‌های مجاز فعالیت می‌کند.

وی بابیان اینکه  در استان دو هزار و 567 مورد چاه وجود دارد، گفت: سه هزار و 188 دستگاه موتور تلمبه در سطح استان وجود دارد که اضافه برداشت هم دارند بنابراین شناسایی انجام و از طریق گشت و بازرسی برخورد می‌شود.

مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای لرستان با اشاره به اینکه بیش از هزار و 738 چاه غیرمجاز در استان وجود دارد و طی چهار سال گذشته 406 چاه پلمپ شده است، اظهار داشت: از اوایل امسال تاکنون 10 چاه غیرمجاز پلمپ، شش دستگاه موتور تلمبه غیرمجاز جمع‌آوری و 63 نفر متخلف به دادگاه معرفی‌شده است. منبع: تسنیم