غار ماهی کور در لرستان صحنه حیات گونه ای است که شاید بتوان آن را شگفت انگیز ترین گونه ماهی در کشور دانست، این در حالیست که این روزها این ماهی حال خوبی نداشته و در معرض انقراض است.

ظهر چهارشنبه به مناسبت روز حیات وحش سمینار تخصصی گونه های در حال انقراض با موضوع «ماهی کور لرستان» در سالن جلسات مرکز علمی کاربردی جهاد دانشگاهی برگزار شد.

«ماهی کور» یکی از گونه های کمیاب و اندمیک ایران است که در دنیا گونه ای منحصر به فرد محسوب شده و در غاری واقع در استان لرستان زندگی می کند.

به نوعی می توان تنها اثر طبیعی ملی لرستان را اولین «غارماهی» حقیقی جهان دانست که اولین بار توسط ژئولوژیست دانمارکی در سال ۱۹۳۷ کشف شد.

ویژگیهای یک ماهی کور شیشه ای!

این گونه دارای ویژگیهای منحصر به فردی است که البته «نابینا» بودن آن نخستین ویژگی خاص این گونه محسوب می شود. موضوعی که البته تنها ویژگیهای منحصر به فرد ماهی کور نیست.

ماهی کور دارای بدنی فشرده و سری تخت بوده و دو جفت سبیل در گوشه‌های دهانش دارد و به خاطر اینکه فاقد قدرت بینایی است تنها از طریق سبیل‌های حسی اطراف دهان و خط‌ جانبی موجود بر دو طرف شکم خود قادر به درک حسی پیرامون خود است؛ نمونه ای جالب از مخلوقی نادر!

در میان دیگر ویژگیهای این ماهی شگفت انگیز می توان به این موضوع اشاره کرد که ماهی کور در حقیقت علاوه بر اینکه نابیناست، دارای بدنی برهنه و فاقد فلس است و از همه مهم تر اینکه این ماهی در کل «فاقد رنگ» است و تنها برخی نمونه‌ها آثار مایل به صورتی یا قرمز کم‌رنگ مشاهده می‌شود.

کم‌رنگی با بی‌رنگی این ماهی به قدری است که «رگ‌های خونی» از زیر پوست این گونه دیده می‌شود؛ ماهی با بدنی «آکواریومی» و «شیشه ای» که می توان رد رگهای خونی آن را با چشمهایمان دنبال کنیم.

و اما آنچه حائز اهمیت بوده این است که «تنها» حوضه پراکندگی این گونه منحصر به فرد که آن را با نام فارسی «کور غار» می شناسند در استان لرستان و در محل یک غار است، غاری که تنها اثر طبیعی ملی لرستان نام گرفته است.

لرستان زیستگاه «ماهی کور»

ماهی کور یکی از گونه های کمیاب و اندمیک ایران است که در دنیا گونه ای منحصر بفرد محسوب شده که در غاری واقع در استان لرستان زندگی می کند و اولین غارماهی حقیقی جهان است  که اولین بار ژئولوژیست دانمارکی در سال ۱۹۳۷ ضمن مسافرتی که به ایران داشت کشف و مطالعاتی بر روی این گونه انجام داد.

در جهان تاکنون حدود ۴۰ گونه ماهی بدون چشم در آبهای شیرین شناسایی شده است. خانواده کپور ماهیان با ۱۱ گونه بیشترین تعداد و در رتبه اول قرار دارند و خانواده سگ ماهیان جویباری با ۱۰گونه در رتبه دوم قرار دارند.

قاره آسیا بیشترین تعداد گونه های ماهیان کور آب شیرین جهان را دارد و پس از آسیا قاره های آمریکا و آفریقا قرار دارند. در قاره آسیا چین و تایلند بیشترین گونه های ماهیان کور آب شیرین را دارا هستند و کشور ایران با داشتن دو گونه منحصر بفرد و نادر جزء کشورهای دارای این گونه هاست.

برگزاری سمیناری برای حفاظت از ماهی کور لرستانی

عضو هئیت علمی مرکز تحقیقات جهاد دانشگاهی لرستان ظهر چهارشنبه در سمینار تخصصی گونه های در حال انقراض که با موضوع ماهی کور در سالن جلسات مرکز علمی کاربردی جهاد دانشگاهی برگزار شد، اظهار داشت: ماهی کور غار زی ایران، گونه ای منحصربرفرد و در معرض تهدید انقراض بوده که بسیار مظلوم واقع شده است.

توکلی با اشاره به اینکه «ماهی کور غار زی ایران» ویژگی های خاص خود را داشته که به صورت ارثی منتقل می شوند، بیان داشت: این ماهی به صورت ارثی فاقد بینایی بوده و عوامل محیطی روی بینایی او اثر نخواهند گذاشت.

عضو هئیت علمی مرکز تحقیقات جهاد دانشگاهی لرستان به مشخصات ماهی های غار زی اشاره کرد و گفت: اندازه این ماهی ها بسیار کوچک بوده و پوست آن ها فاقد رنگدانه است، فلس نداشته، دارای دو سیبیلک بوده، سه ردیف دندان خلفی داشته و اغلب آن ها چشمشان یا تحلیل رفته و یا کور است در عوض حس بویایی و چشایی آن ها بسیار قوی است.

روستای «لون» زیستگاه ماهی کور لرستانی

توکلی با اشاره به اینکه ماهی کور ماهی سخت و مقاوم بوده که بین ۱۸ تا ۲۴ ماه می تواند در شرایط آزمایشگاهی زنده بماند، افزود: ماهی های کور در ابتدای مراحل جنینی دارای چشم بوده ولی بعد از مدتی با فعال شدن ژنی در این ماهیان شبکیه، مردمک و عدسی چشم آن ها تحلیل رفته و حفره و کاسه چشم این ماهیان با بافت های اطراف پر می شود.

وی با اشاره به اینکه ماهی کور در غاری واقع در روستای «لون» بخش پاپی لرستان وجود دارد، بیان داشت: تا سال ۱۹۳۸ وجود هیچ ماهی غار زی از آسیا گزارش نشده بود و برای اولین بار وجود این ماهی در آسیا و از استان لرستان گزارش شد.

عضو هئیت علمی مرکز تحقیقات جهاد دانشگاهی لرستان با بیان اینکه تنها یک هزارم ماهی های موجود در جهان کور هستند، اضافه کرد: این نادر بودن باعث بالا رفتن اهمیت ماهی کور است و از آنجا که وجود این ماهی ها خوراکی برای تحقیقات محققین است بسیار حائز اهمیت و ارزشمند محسوب می شود.

توکلی تصریح کرد: به جز ماهی های موجود در دریای خزر و خلیج فارس ۲۰۲ گونه ماهی در آب های شیرین ایران وجود دارد که این ماهی ها در قالب ۱۰۴ جنس، ۲۸ خانواده، ۱۷ راسته بوده که در ۱۹ حوزه آبخیز کشور جمع آوری و شناسایی شده اند.

وی کپورماهی ها را یکی از خانواده های پرجمعیت ماهی های موجود در ایران دانست و گفت: کپور ماهی ها از ۴۴ جنس و ۹۴ گونه بوده که ماهی کور غارزی یکی از آنهاست.

عضو هئیت علمی مرکز تحقیقات جهاد دانشگاهی لرستان افزود: تا کنون کسی روی جمعیت ماهی کور کار نکرده است ولی آنچه مسلم است این بوده که جمعیت این ماهی به سرعت در حال کاهش است مخصوصا با تحقیقاتی که طی سال های اخیر توسط محققین آغاز شده و موجب صید تعداد زیادی از این گونه شده است.

خطر انقراض برای ماهی کور

توکلی یادآور شد: برخی افراد ماهی کور غار زی را صید کرده و با قیمت بالایی به فروش می رسانند.

وی بیان داشت: در سال ۲۰۰۶ هنگام ساخت سد سیمره در غاری نزدیکی دره شهر ایلام و در حوزه آبخیز سیمره تعدادی ماهی کور مشاهده شد و این موضوع نشان می دهد علاوه بر لرستان این گونه نادر در استان ایلام نیز وجود دارد.

این عضو هئیت علمی مرکز تحقیقات جهاد دانشگاهی لرستان با اشاره به اینکه ماهی کور لرستان گونه ای در حال انقراض است، اظهار داشت: جمعیت این ماهی بسیار کم شده است لذا باید راهکارهایی برای جلوگیری از انقراض این گونه نادر ارائه شود.

توکلی عنوان کرد: سمینار تخصصی گونه های در حال انقراض به منظور آشنایی دانشجویان و علاقمندان با گونه های نادری که جمعیت آن ها رو به انقراض بوده و با همت جهاد دانشگاهی لرستان و کانون دانشجویی همیاران طبیعت برگزار می شود.

وی با بیان اینکه طی سال های اخیر ماهی کور لرستان توسط محققان و افراد سودجو مورد صید فراوان قرار گرفته است، افزود: برای نگهداری از این گونه نادر تدابیر حفاظتی خاصی لازم است که امیدواریم در این سمینار اهمیت، جایگاه و ارزش این ماهی برای همه علاقه مندان مشخص شود.

توکلی گفت: لازم است محققان و صاحبنظران در قالب چنین سمینارهایی راهکارهای خود در خصوص حفاظت از ماهی کور این گونه باارزش را ارائه دهند

 

در کانال تلگرام لرستان خبر عضو شوید

نظرات