۲۳ مهر روز جهانی سل است. آیا این بیماری هنوز هم مثل گذشته قربانی می گیرد و نگران کننده است؟ دکتر حمید عمادی درباره این بیماری توضیح می دهد.

به گزارش افکارنیوز ، «سل» ، حتی با شنیدن نامش دچار وحشت می شویم؛ بیماری ای که تصویر کلاسیک آن فردی تب دار و رنجور با سرفه و خلط خونی است. این تصویر به اندازه کافی ترسناک هست چه برسد به اینکه بدانیم می تواند هر نقطه ای از بدن را درگیر کند و گاهی به هر آنتی بیوتیکی مقاوم باشد! سل بیماری تنفسی ای است که به شدت مسری بوده و متاسفانه شیوه انتقال آن از فردی به فرد دیگر بسیار راحت است و شاید یکی از دلایل اصلی وحشتناک بودن آن همین مسئله باشد؛ اما به راستی این بیماری در حال حاضر تا چه اندازه خطرناک است؟ آیا با رشد دانش پزشکی در طی سال ها باز هم باید از تبعات وحشتناک این بیماری نگران بود؟ به بهانه ۲۳ مهر، روز جهانی سل سراغ دکتر حمید عمادی، متخصص بیماری های عفونی رفته ایم.

وضعیت بیماری سل در ایران چگونه است؟


بیماری سل از قدیم در کشور ما شیوع داشته است و متاسفانه کماکان هم ادامه دارد و هنوز هم یک بیماری شایع محسوب می شود. البته از سال ها قبل در کشور ما اقدام های خوب و موثری علیه این بیماری انجام شده است ولی مسائلی وجود دارد که باعث شده ما نتوانیم هنوز به طول کامل بر این بیماری غلبه کنیم. یکی از مهمترین عللی که باعث شده نتوانیم بر سل غلبه کنیم، همسایگی ما با کشورهایی نظیر افغانستان و پاکستان است که در این کشورها بیماری سل بسیار شیوع دارد و به دلیل مهاجرت زیاد این افراد به ایران به راحتی هموطنان مان را درگیر می کنند. این بیماری از راه هوا و تنفس و با کوچکترین عطسه و سرفه از فردی به فرد دیگر منتقل می شود. در نتیجه یکی از کانون های اصلی این بیماری در کشور مهاجرینی هستند که از کشورهای همجوار به ایران سفر می کنند.

عامل بیماری چیست؟


عامل بیماری سل نوعی باکتری به نام مایکو باکتری است. این باکتری معمولاً در هوا معلق است و تنها ییک از این باکتری ها می تواند باعث ابتلای فرد به بیماری سل شود چرا که میکروبی قوی و مقاوم است. اگر فرد مبتلا تنها یک عطسه و یا سرفه کند و یا با فرد دیگری به اندازه پنج دقیقه صحبت کند، حدود پنج هزار باکتری سل را به هوا منتقل می کند. این باکتری ها یک ساعت در هوا معلق می مانند و اگر فرد دیگری در این یک ساعت در این هوای آلوده قرار گیرد و تنها یکی از این باکتری ها را استنشاق کند، مبتلا می شود. با این حساب، ببینید راه سرایت بیماری تا چه اندازه سهل است. از آنجا که سل از راه هوا منتقل می شود، وقتی سوار اتوبوس یا مترو می شوید با حضور یک فرد آلوده به سل امکان ابتلای شما هم بسیار زیاد است.

چه کسانی بیشتر مستعد بیماری هستند؟


معمولاً افرادی بیشتر مبتلا می شوند که با مبتلایان به سل تماس نزدیک دارند و یا همخانه هستند.
افرادی که در خوابگاه های دانشجویی زندگی می کنند.
افراید که مبتلا به بیماری ایدز هستند. میکروب سل به صورت یک عامل فرصت طلب آنها را درگیر می کند. از این رو افرادی که به هر دلیلی ایدز گرفته اند از نظر این بیماری باید بررسی شوند و برعکس.
افرادی که به هر دلیلی مقاومت بدن خود را از دست داده و ضعیف شده اند.
افرادی که به هر دلیلی دچار ضعف سیستم ایمنی شوند اگر عفونت نهفته سل داشته باشند به بیماری مبتلا می شوند. در مورد سل دو حالت وجود دارد یکی خود بیماری و دیگر عفونت نهفته بیماری. یک سوم مردم دنیا عفونت نهفته سل دارند ولی بیمار نیستند و تنها در صورتی که سیستم ایمنی ضعیف شود بیماری بروز پیدا می کند.
کادر درمانی، پزشکان و پرستاران و آنها که با بیماران سروکار دارند بیشتر در معرض بیماری هستند.
بیماران سرطانی و دسته ای که داروهای شیمی درمانی استفاده می کنند.
معمولاً بیماری سل برعکس تصور در کودکان بیشتر شایع است؛ هر چند در هر سنی این امکان وجود دارد.

آیا سل همیشه قابل درمان است؟


خوشبختانه این بیماری خطرناک که اگر به موقع شناسایی نشوند خطر مرگ را به همراه دارد درمان می شود. درمان به وسیله مصرف آنتی بیوتیک و یک داروی خوراکی مخصوص به راحتی صورت می گیرد. این دارو اگر به مدت شش ماه مدام مصرف شود، بیماری را ریشه کن می کند. البته متاسفانه در سال های اخیر به دلیل مقاومتی که بیماری ها نسبت به داروها پیدا کرده اند مواردی از بیماری مقاوم به دارو دیده شده که جای نگرانی دارد ولی درمان در بیشتر مواقع صورت می گیرد مگر اینکه بیماری مقاوم به درمان شود ولی این موارد کم هستند و بیشتر موارد سل قابل درمانند.

راه تشخیص بیماری چیست؟


اگر سل ریوی باشد تشخیص آن معمولاً به وسیله آزمایش خلط است. این آزمایش تا سه نوبت انجام می شود و میکروب سل در خلط بیماری ظاهر می شود ولی اگر سل در غده لنفاوی و مغز باشد، با آزمایش های تخصصی خون، بیماری شناسایی می شود.

اگر فردی در خانواده مبتلا شد چه کنیم؟


اگر در یک خانه فردی به سل مبتلا شود بلافاصله دیگر اعضای خانواده باید از نظر بیماری بررسی شوند و آزمایش های تشخیصی را انجام دهند تا اگر آنها هم آلوده شده اند، اجازه پیشرفت به بیماری داده نشود و درمان سریع انجام شود. معمولاً نیازی به قرنطینه کردن افراد نیست زیرا افرادی که از فرد مبتلا بیماری را می گیرند معمولاً در حد عفونت نهفته هستند و فردی که باید قرنطینه شود فردی است که بیماری را گرفته و دیگران را مبتلا می کند.

به چه کسی شک کنیم که به سل مبتلاست؟


از آنجا که سل از راه تنفس منتقل می شود شایع ترین نوع سل سل ریوی است. فرد در این حالت دچار سرفه های طولانی می شود؛ از این رو هر فردی که دچار سرفه بیش از سه هفته می شود باید از نظر سل بررسی شود. برخلاف باور عمومی هر فردی که سل ریوی بگیرد الزاماً خون بالا نمی آورد. خیلی از بیماران خلط خونی ندارند. بعضی از بیماران وقتی متوجه ابتلا به سل می شوند، می گویند اشتباه شده چون اصلاً خلط خونی نداریم. از دیگر نشانه ها لاغری، بی اشتهایی و ضعف است؛ طوری که فرد کاهش وزن شدید پیدا می کند و در مدت کوتاهی لاغر می شود. سل تنها ریه را درگیر نمی کند، سل استخوان و مفاصل، پرده دور ریه، روده، شکم، چشم و دستگاه ادراری تناسلی نیز از انواع سل هستند. سل می تواند هر نقطه از بدن را درگیر کند و در هر جا تظاهر و نشانه خاص خود را دارد. شایع ترین ظاهر سل، سل ریوی است که به صورت سرفه های طولانی مدت است.

راه پیشگیری از بیماری چیست؟


استفاده از واکسن اولین راه پیشگیری است. وقتی بچه ها متولد می شوند واکسن پیشگیری از سل برای آنها زده می شود ولی در واقع این واکسن خیلی هم کمک کننده نیست و تنها اگر فردی سل بگیرد این بیماری در بدنش پخش نمی شود. از این رو، انجام آن بهتر از عدم انجامش است. این کار در دستور کار کشور ما قرار دارد، هر چند در بعضی از کشورها ضرورتی برای انجام آن وجود ندارد. برای پیشگیری از سل بهترین کار بیماریابی است؛ یعنی اگر در یک خانواده بیمار سل وجود دارد، دیگر اعضا حتماً باید بررسی شوند زیرا احتمالاً آنها نیز درگیر شده اند. در محیط های آلوده مانند مترو و اماکن عمومی اگر میکروب سل وجود داشته باشد، افراد در معرض خطر هستند و استفاده از ماسک هم نمی تواند جلوی بیماری را بگیرد. هر چند رعایت بهداشت فردی همیشه توصیه می شود و تا حدی کمک کننده است. اگر با فردی همخانه هستید که مدام سرفه می کند، حتماً از او بخواهید از نظر ابتلا به بیماری سل بررسی شود.

سل از چه راه هایی منتقل می شود؟


واقعیت این است که میکروب سل در هوا معلق است و این میکروب اگر در هوای باز باشد توسط آفتاب از بین می رود، در نتیجه اماکنی که هوای خفه و بسته دارند و آفتاب خوبی ندارند اگر یک نفر مسلول وجود داشته باشد احتمال اینکه دیگران را آلوده کند زیاد است ولی الزاماً این طور نیست که هوای خفه انسان را مبتلا کند. در کارخانه ها بیشتر اوقات افرادی کار می کنند که وضع اقتصادی مناسبی ندارند، در نتیجه تغذیه خوبی ندارند و سیستم ایمنی بدن شان پایین است. در این محیط اگر یک نفر آلوده شود امکان ابتلای دیگران زیاد است. البته این قانون نیست که هر فردی که از نظر اقتصادی ضعیف باشد به سل مبتلا می شود چرا که نمونه های این بیماری در افراد طبقه بالا و افراد تحصیل کرده مانند پزشکان هم وجود دارد. در واقع کسی از این بیماری در امان نیست.

تندرستی/ شماره ۱۲۷/ مهر ماه ۹۲/ اعظم صفایی/ صفحه ۳۴
در کانال تلگرام لرستان خبر عضو شوید

نظرات