مسئولیت های فراموش شده در مسئله آلودگی هوا

در این روزها که هوای خاکستری ریه هایمان را پر کرده است، خیلی ها توان زیستن را از دست می دهند. مثل همه آن ۴۱۹۶ نفری که در دی ماه امسال در تهران درگذشتند یا آن ۴۰۲۳نفری که در آذر ماه فوت شدند. چندی پیش رحمت الله حافظی، رئیس کمیسیون سلامت شورای شهر تهران به نقل از وزارت بهداشت اعلام کرد که در یک سال گذشته در تهران ۲۷۲۴مرگ منتسب به آلودگی هوا داشته ایم. براساس آمارهای سازمان بهشت زهرا، ایست قلبی، نارسایی قلبی، سکته مغزی، مرگ داخل رحم (سقط جنین) و نارسایی تنفسی ازجمله مهم ترین دلایل مرگ است. این دلایل همچنین ازجمله عوارضی است که پزشکان برای آلودگی هوا ذکر می کنند. اعتراضات در مورد آلودگی هوا تمامی ندارد و همه مسئولان از مجلس و محیط زیست تا هنرمندان و شهروندان عادی از شرایط موجود گله کرده اند ولی انگار این ابر خاکستری آسمان در ذهن های متولیان ته نشین شده و کاری اصولی و جدی در پیش نمی گیرند.

در این میان وزارت بهداشت سکوت بیشتری داشته است. هر چند تأمین بهداشت عمومی و ارتقای سطح آن از طریق اجرای برنامه های بهداشتی، خصوصاً در زمینه سلامت محیط و مبارزه با بیماری ها ازجمله مسئولیت های وزارت بهداشت است؛ اما هیچگاه وزارت بهداشت مستقیم وارد ماجرای آلودگی هوا نشده است. مدیران و مسئولان این وزارتخانه در بهترین حالت به مردم توصیه های بهداشتی مانند بیرون نیامدن از خانه ارائه می کنند. به قول رئیس دانشگاه علوم پزشکی تهران درصد بسیار کمی از عوامل تعیین کننده سلامت مردم در اختیار وزارت بهداشت و درمان است به طوری که تنها ۲۵درصد عوامل تأثیرگذار بر سلامت افراد تحت کنترل وزارت بهداشت است و در ۷۵درصد عوامل مداخله ای نمی تواند داشته باشد.

دکتر علی جعفریان به صراحت اعلام کرد که وزارت بهداشت قرار نیست آلودگی هوا را کنترل کند، وزارت بهداشت عوارض آلودگی هوا را کاهش می دهد و به بیمارانی که از آلودگی هوا صدمه می بینند خدمت رسانی می کند. سایر عوامل تأثیرگذار بر آلودگی هوا باید اصلاح شود تا کارایی وزارت بهداشت بیشتر و تعداد مراجعات کمتر شود.

متولیان وزارت بهداشت معتقدند که آلودگی هوا عملا کارایی وزارت بهداشت را کاهش داده است و مشکلات سیستم درمانی را اضافه می کند. با نگاهی به ماموریت، اهداف و شرح وظایف وزارت بهداشت که در پایگاه اینترنتی این وزارتخانه آمده متوجه می شویم که این وزارتخانه وظیفه مشخصی برای پیشگیری از بیماری هایی که شرایط محیطی مسبب آن است برای خود درنظر نگرفته است؛ شرایطی مانند آلودگی های زیست محیطی که می تواند سلامت همه افراد جامعه را به خطر بیندازد. گویی این وزارتخانه پس از بیماری خود را مسئول سلامت می داند درصورتی که اصل پیشگیری قبل از درمان در همه حوزه ها اهمیت بیشتری دارد.

موضوع آلودگی هوا مثل توپ در زمین بازی متولیان می گردد و کسی حاضر نیست تصمیم نهایی را بگیرد. هر از گاهی پیشنهادهایی در مورد انتقال پایتخت، ممنوعیت تردد خودروها، تغییر استاندارد سوخت و خودرو داده می شود ولی بسیاری از این پیشنهادها فارغ از عملی یا غیرعملی بودنشان، کمتر و جسته و گریخته اجرایی می شوند. تنها چیزی که در این میان به صورت جدی فرسوده و کاسته می شود جان آدم هاست. حال که این چندین متولی تولید یا کاهش آلودگی هوا در جامعه به دادن آمارهای تکان دهنده یا توصیه های تغذیه ای اکتفا کرده اند چه خوب است که دستگاه های مربوطه که امید شهروندان دودزده کلانشهر ها هستند قدمی جدی بردارند و با عاملان اصلی تولید آلودگی هوا برخورد کنند.