مصائب «گاز» ارزان!

مصرف گاز طبیعی در ایران ۳۰ درصد بیشتر از چین، ۴۰ درصد بیشتر از ژاپن است.

به گزارش افکارنیوز ، فعالان انرژی در صنایع نفت و گاز، گاز طبیعی را به عنوان منبعی نوین و البته ارزشمندتر از نفت در افق تامین انرژی پیش روی جهان بر می شمارند. با توجه به حجم ذخایر گازی جهان، کشور ایران به عنوان دومین دارنده ذخایر گازی جهان بعد از روسیه با سهم ۱۶ درصدی مطرح است. با نگاهی به ترازنامه انرژی کشور در سال ۹۰، اطلاعات جدول ۱ قابل استخراج است.

همان طور که مشاهده می شود، از مجموع ۱۵۳ میلیارد مترمکعب گاز مصرفی کشور در سال ۹۰،۶۸ درصد آن مربوط به مصارف نهایی است. از طرفی در جدول زیر مشخص است که ایران از لحاظ مصرف گاز طبیعی (با توجه به آمارهای سال ۲۰۱۰) دارای رتبه سوم در جهان است ولی در مقایسه با کشورهای مشابه، رشد اقتصادی بسیار پایینی را دارا است که نشانگر بهره وری پایین انرژی در ایران و مصرف عمده گاز طبیعی کشور در بخش مصارف نهایی است.

خوشبختانه در سال های اخیر، توجه به بهینه سازی مصرف انرژی در بخش های مختلف از جمله بخش مصارف نهایی، مورد توجه قرار گرفته و اتخاذ سیاست های راهبردی کلان در اصلاح الگوی مصرف و وضع مجموعه قوانین نظیر قانون ۷۵ ماده ای اصلاح الگوی مصرف در سال ۸۸، نمونه ای از این رویکرد است.

در مقابل، بعد از عبور از شوک کاهش مصرف گاز در سال ۸۹ ناشی از اجرای مرحله اول هدفمندی یارانه ها، شاهد روند صعودی روز افزون در مصرف گاز خانگی و به جان خریدن عواقب ناشی از آن بوده ایم.

مسلما بهینه سازی مصرف گاز از سوی مردم، نیاز به راهکاری فراتر از اطلاع رسانی و آموزش از طریق رسانه ها داشته و ریشه های این راهکارها را می توان در قانون اصلاح الگوی مصرف و اتخاذ طرح های ملی تشویقی در جهت کاهش مصرف گاز، یافت.

از مجموع ۱۰۴ میلیارد مترمکعب گاز طبیعی در سال ۹۰، ترکیب مصارف گاز به صورت جدول ۲ بوده است:

مصرف ۴۴ میلیارد مترمکعبی گاز در بخش مصارف مسکونی، از مجموع مصارف نهایی گاز طبیعی، عدد قابل توجهی است که در سال های اخیر نیز روند صعودی خود را حفظ کرده است. این مقدار گاز حدود ۴۲ درصد از مصارف نهایی گاز در کشور را تشکیل می دهد.

از جمله دلایل مصرف این حجم عظیم گاز که در سال های اخیر روند رو به رشد خود را با قوت حفظ کرده است، می توان به چهار عامل اساسی زیر اشاره کرد:

۱. قیمت پایین گاز طبیعی؛ مرحله اول قانون هدفمندی یارانه ها با اجرای ناقص خود نتوانست به صورت صحیح و پیش بینی شده، قیمت حامل های انرژی را واقعی کند و در نهایت نه تنها باعث صرفه جویی پایدار نشده، بلکه علاوه بر بدبینی مردم، بار مالی زیادی را برای دولت نیز به جا گذاشت.

۲. استاندارد نبودن تجهیزات گرمایشی؛ در شرایطی که دیر زمانی است، اکثریت وسایل الکتریکی دارای برچسب انرژی هستند، وسایل گرمایشی سنتی و نوین گازسوز، چنین برچسبی نداشته و مردم نیز نسبت به این مساله حساسیت کمتری دارند.

۳. استاندارد نبودن ساختمان ها؛ متاسفانه در تولید انبوه ساختمان و در طول دوره تولید به نکته ای که کمترین بهایی داده نمی شود بحث انرژی و بهینه سازی ساختمان است. به نظر می رسد برای ساختمان ها، علاوه بر وجود ناظر جهت تایید استانداردهای کیفی و کمی عمرانی، باید کارشناس و استاندارد مدونی با پشتوانه اجرایی قوی برای رعایت اصول بهینه سازی انرژی ساختمان نیز وجود داشته باشد.

۴. الگوی ناصحیح مصرف گاز در خانوارها؛ متاسفانه پایین بودن قیمت گاز طبیعی و عدم وجود هیچ محرک انگیزشی جهت کاهش مصرف گاز، خانوارها را نسبت به این موضوع مهم و کلیدی بی تفاوت ساخته است. بنابراین وجود طرح های انگیزشی که منجر به اصلاح رفتار خانوارها شود؛ می تواند بسیار حیاتی و کلیدی باشد.

پیشنهاد و راهکار

در صورتی که بتوان با ارائه طرح های تشویقی و بدون سرمایه گذاری اولیه خاصی از طرف دولت، نسبت به کاهش مصرف گاز در مناطق مسکونی اقدام کرد، می توان بیش از پیش به رشد اقتصادی و کاهش شدت انرژی کشور، امیدوار بود.

اهمیت این موضوع زمانی آشکارتر می شود که توجه داشته باشیم، با سوختن هر مترمکعب گاز طبیعی، علاوه بر از بین رفتن ارزش ذاتی گاز که می توانست صادر یا در پتروشیمی مورد استفاده قرار گیرد، هزینه های اجتماعی ناشی از آلایندگی هوا نیز بر کشور تحمیل می شود.

در راستای اصلاح رفتار خانوارها در مصرف گاز طبیعی، پیشنهاد می شود کارگروهی متشکل از نمایندگان اداره ملی گاز، سازمان بهینه سازی مصرف سوخت و سازمان استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران، با استناد به قانون اصلاح الگوی مصرف؛ نسبت به تدوین استانداردهایی جهت تعیین مقدار مصرف بهینه گاز در ساختمان های مسکونی در مناطق مختلف کشور اقدام کرده و به ازای کاهش مصرف خانوارها نسبت به آن عدد پایه و استاندارد، مبلغی به میزان متوسط ارزش گاز طبیعی صادراتی معادل که به تایید وزارت نفت رسیده است؛ پرداخت شود.

گازی که می توانست صادر شود چقدر می ارزد؟

در ادامه، تحلیلی بر ارزش گازی که می توانست صادر شود یا در پتروشیمی مورد استفاده قرار گیرد و در شرایط فعلی در بخش خانگی سوزانده شود، مورد بررسی و تحلیل قرار می گیرد.

همان طور که قبلا نیز ذکر شد، مصرف گاز طبیعی در بخش خانگی برابر ۴۴میلیارد تومان در سال ۹۰ بوده است که حدود ۴۲ درصد از مصرف نهایی گاز طبیعی را تشکیل می دهد.

اگر از این میزان حجم گاز مصرفی، ۱۵ درصد کاهش را به عنوان سهم اصلاح الگوی مصرف ناشی از اعمال طرح تشویقی، در نظر بگیریم، حجم گاز صرفه جویی شده برابر ۶/۶ میلیارد مترمکعب خواهد شد که با فرض صادرات این حجم گاز به ارزش ۴۵سنت در هر مترمکعب ارزشی معادل۲/۹۷ میلیارد دلار خواهیم داشت و در این صورت اگر تولید ناخالص داخلی کشور در سال ۹۰ را در نظر بگیریم (۵۵۸،۶۳۰ میلیارد تومان مطابق ترازنامه انرژی ۹۰) ، این عدد معادل ۳۸/۱درصد از تولید ناخالص داخلی کشور خواهد بود که بسیار قابل توجه است.