چطور انگلیس رابطه شاه و مصدق را شکرآب کرد؟
مهرماه سال ۱۳۳۰، وقتی انگلیس نتوانست حمایت شورای امنیت سازمان ملل و دیوان لاهه را علیه جنبش ملی شدن صنعت نفت ایران جلب کند، به خلیج فارس و دریای عمان لشکر کشید و با استقرار کشتی های جنگی خود، ایران را محاصره کرد. اتفاقی که شروع جنگ و جدل های دولت مصدق با انگلیس از یک سو و محمدرضا پهلوی از سوی دیگر بود تا یک سال بعد، در ۳۰ مهرماه ۱۳۳۱ به قطع رسمی رابطه ایران و انگلیس منجر شود.
انگلیسی ها هم متقابلاً دارائی های ایران را در بانک های لندن توقیف کردند. مصدق در ۱۶مرداد ۱۳۳۱ یادداشتی به سفارت انگلیس در تهران فرستاد و خواست مذاکره ها بر سر مسأله نفت از سر گرفته شود. اما انگلستان پاسخ این نامه را به طور مشترک با امریکا داد و شرایط غیرقابل قبولی برای ادامه مذاکرات پیشنهاد کرد که مصدق به سرعت آن را رد کرد.
به این ترتیب آخرین امیدهای اصلاح رابطه ایران و انگلیس از بین رفت و دولت مصدق سفارت بریتانیا در تهران را تعطیل کرد و روابط سیاسی طرفین را پایان داد .
دکتر فاطمی در دولت مصدق وزیر امورخارجه بود و نقش موثری در قطع رابطه ایران و انگلیس داشت
دکتر حسین فاطمی که در آن روزها وزیر امور خارجه ایران بود و به گفته مصدق اولین کسی بود که پیشنهاد ملی شدن صنعت نفت در ایران را ارائه داده بود، یادداشتی خطاب به سفارت انگلیس در تهران نوشت و به خودداری انگلستان از کمک به حل مشکل نفت و تحریکات و مداخلات مأموران و نمایندگان رسمی انگلیس در ایران اشاره کرد و تصمیم دولت ایران مبنی بر قطع روابط سیاسی خود با دولت انگلیس را به دولت اعلام کرد.
او که بارها گفته بود تا دربار هست، انگلستان سفارت نیاز ندارد، چند ماه بعد در سرمقاله «باختر امروز» با لحنی مسرور و فاتحانه، این اتفاق خجسته را به ملت آزاداندیش ایران تبریک گفت و نوشت: «در ایران بودند و هنوز هم هستند کسانی که قبله گاهشان سفارت انگلستان و کعبه سیاستشان لندن است و گمان می کنند که بی اراده مستر چرچیل، هیچ جنبنده ای نخواهد توانست به زندگی خود در چهار گوشه جهان ادامه دهد ! »
قطع رابطه با انگلیس اما تا ۲۴ آذر ۱۳۳۲ که سرلشکر زاهدی نخست وزیر کودتائی وقت به ایستادگی های دولت مصدق پشت پا زد و رابطه با انگلیس را از سر گرفت، ادامه داشت.