تاریخ نگاری نیروگاه هسته ای بوشهر
در این مجموعه که ماحصل هزاران ساعت فعالیت است، روزنگار ایرانی سرگذشت نیروگاه اتمی بوشهر جمع آوری شده است. این پرونده، تجربه تلخی از وابستگی در علم هسته ای در گذشته ایران و تاکید بر لزوم" درون زا" بودن علوم در عرصه کنونی است.
افکارنیوز : ۵۶ سال پیش ایران، اولین گام را برای هسته ای شدن با انعقاد قرارداد مشارکت هسته ای تحت عنوان «اتم برای صلح» برداشت و با کشورهای دارای این تکنولوژی برای انتقال تجهیزات به ایران وارد مذاکره شد. سال ها بعد تهران از میان چندین شرکت بزرگ با شرکت آلمانی «کرافت ورک یونیون» که زیر مجموعه شرکت زیمنس بود، برای ساخت نیروگاه هسته ای در بوشهر به توافق رسید و عملیات احداث نیروگاه اتمی بوشهر آغاز شد.
این شرکت تا پیش از پیروزی انقلاب اسلامی، عملکرد نسبتا مطلوبی در ساخت نیروگاه داشت اما پس از انقلاب، به بهانه های مختلف از انجام تعهدات خود سر باز زد و در نهایت از تکمیل نیروگاه بوشهر خودداری ورزید.
در همین دوران به جهت عدم وجود متخصص ایرانی برای تکمیل این نیروگاه، پس از وقفه ای نسبتا طولانی، کار به مهندسان روسی واگذار شد. این کشور نیز سال ها تکمیل این پروژه را منوط به آینده کرد و هزینه تکمیل نیروگاه را برای کشور بالا برد. در نهایت پس از سال ها انتظار و خلف وعده در اول مهرماه نیروگاه بوشهر به صورت موقت تحویل متخصصان ایرانی شد.
تاکید بر پیشرفت داخلی و دستیابی به دانش روز چند سالی است که در بیانات مقام معظم رهبری در بسیاری از دیدارها و علی الخصوص در دیدار دانشجویان و نخبگان بیش از پیش به چشم می خورد. ایشان اخیرا در دیدار جمعی از نخبگان بار دیگر بر این مساله تاکید کردند و فرمودند: «بعضی از کشورها ممکن است تولیدات زیرزمینیِ خودشان را، نفت خودشان را، بشکه های نفت را، منتقل کنند به صاحبان ثروت و علم در دنیا، محصولات آنها را بخرند، یک ظاهرِ پیشرفتی هم ممکن است به وجود بیاید امّا این پیشرفت نیست؛ پیشرفت آن وقتی است که" درون زا" باشد، آن وقتی است که متّکی به استعداد درونی یک ملّت باشد. وزن و اعتبار کشورها و دولتها و ملّتها هم وابسته به همین درون زایی است. اگر چنانچه از درون، یک حرکتی، جهشی، رشدی به وجود آمد، به یک کشور، به یک ملّت، وزن می دهد، اعتبار می دهد، ارزش می دهد، ابّهت می دهد؛ امّا اگر چنانچه از درون نبود، دیگران آمدند، [اعتبار به دست نمی آید] .
ایشان در ادامه به نیروگاه هسته ای بوشهر اشاره می کنند و می افزایند: «خب، در زمان رژیم طاغوت خودِ فرنگی ها و غربی ها آماده بودند که برخی از کارهای مربوط به فنّاوری هسته ای را در کشور انجام بدهند؛ قرارداد می بستند. فرض بفرمایید حالا نیروگاه بوشهر را که ما با این همه زحمت بعد از سالها به دست آوردیم، بنا بود آلمانها بسازند - [که] پولش را هم گرفتند، بالا هم کشیدند، جوابی هم ندادند بعد از انقلاب. فرض کنید یک نیروگاه هسته ای هم فلان کشور غربی بیاید اینجا، خودش بسازد، خودش اداره کند، از برقش ما استفاده کنیم. این هیچ وزانتی برای یک ملّت محسوب نمی شود؛ هیچ ارزشی به حساب نمی آید. آن وقتی اعتبار و وزانت برای یک کشور به وجود می آید که خودش توانایی از خود بُروز بدهد. این توانایی وقتی در شما پیدا شد، آن وقت می توانید در شرایط برابر، از توانایی های دیگران هم استفاده کنید، همچنان که آنها از توانایی های شما استفاده خواهند کرد» .
این پرونده که ماحصل صدها ساعت فعالیت است، به روند تکمیل نیروگاه بوشهر می پردازد. پرونده نیروگاه اتمی بوشهر که به صورت روزانه، به روز رسانی می شود، تجربه تلخی از وابستگی در علوم هسته ای و تاکید بر لزوم" درون زا" بودن علوم در عرصه کنونی است. (۱)
پیش از ۱۳۳۵
تهران تلاش دارد به فناوری هسته ای دست پیدا کند. این امر با توجه به نبود دانش فنی، باید با کشورهای غربی صورت پذیرد.
۱۳۳۵
ایالات متحده آمریکا و ایران قرارداد مشارکت هسته ای را به عنوان بخشی از طرح آمریکا تحت عنوان" اتم برای صلح" منعقد می سازند و این کشور متعهد می شود دانش هسته ای را به ایران صادر کند.
۱۳۳۷
شاه مخلوع دستور تاسیس مرکز تحقیقات هسته ای در دانشگاه تهران صادر می کند.
۱۳۳۸
ایران مقدمات خرید یک مرکز تحقیقات هسته ای را برای دانشگاه تهران فراهم می کند. این راکتور که سوخت آن از آمریکا وارد می شود، با اورانیوم غنی شده ۹۳ درصد کار می کند.
اسفند ۱۳۵۲
شاه (مخلوع) اعلام می کند که ایران قصد دارد تا نیروگاه های هسته ای با مجموع توان تولید ۲۳ هزار مگاوات در حداقل ممکن احداث کند. بازه زمانی برای این امر، دو دهه (۱۳۷۲) است.
۲۲ فروردین ۱۳۵۳
وزارت امور خارجه ایالات متحده آمریکا در تلگرامی به اطلاع مقامات ایرانی می رساند که این کشور همکاری با ایران در زمینه انرژی هسته ای به عنوان آلترناتیوی برای تامین انرژی را حوزه ای مناسب برای مشارکت تلقی کرده. وزیر خارجه این کشور پیشنهاد می کند این موضوع، نخستین دستور کمیسیون مشترک اقتصادی دو کشور باشد.
اردیبهشت ۱۳۵۳
رئیس کمیسیون انرژی اتمی آمریکا در سفر به ایران که مقدمات آن فراهم شده بود، به احتمال احداث تاسیسات غنی سازی و بازیافت در خاورمیانه اشاره می کند.
آبان ۱۳۵۳
ایران توافقنامه خرید دو دستگاه راکتور آب فشرده (P. W. R) با توان ۱۲۰۰ مگاوات را با شرکت آلمانی «کرافت ورک یونیون» برای استفاده در نیروگاه بوشهر منعقد می کند. این شرکت متعهد می شود اورانیوم غنی شده را برای بارگذاری اولیه و سپس دوره ای ده ساله تامین کند.
* ماکت نیروگاه اتمی بوشهر
مرداد ۱۳۵۴
تیم آلمانی وابسته به شرکت کرافت ورک یونیون اقدامات اولیه برای احداث راکتورهای بوشهر را آغاز می کند.
اواسط ۱۳۵۵
کرافت ورک یونیون آلمان قراداد احداث راکتورهای بوشهر را با ایران منعقد می کند. شرکت ایتالیایی آنسالدو نیز به عنوان تولیدکننده مولدهای بخار در قرارداد گنجانده می شود.
۱۰ تیر ۱۳۵۵
سازمان انرژی اتمی ایران موافقتنامه ای را با شرکت کرافت ورک یونیون برای احداث نیروگاه هسته ای بوشهر به ارزش ۷.۸ میلیارد مارک منعقد می سازد. از مجموع مبلغ قرارداد ۵.۸ میلیارد مارک به صورت پیش پرداخت در اختیار شرکت آلمانی قرار می گیرد. به موجب این قرارداد شرکت آلمانی موظف به احداث دو واحد آب سبک فشرده در ۱۸ کیلومتری جنوب غربی بوشهر می شود. هر دو واحد دارای تولید ۳.۷۶۵ مکاوات هستند. سازمان انرژی اتمی ایران همچنین به توافقی دیگر با رشکت آلمانی مبنی بر تامین ۲۰۰ هزار متر مکعب آب مقطر و سوخت مورد نیاز نیروگاه دست می یابد.
۲۰ اردیبهشت ۱۳۵۶
اعتراضات اجتماعی به هزینه های سنگین نیروگاه هسته ای باعث توقف قرارداد ساخت نیروگاه دارخوین می شود، ولی مانع ادامه ساخت نیروگاه بوشهر نمی شود.
۲۳ اردیبهشت ۱۳۵۶
عملیات ساخت راکتورهای هسته ای بوشهر در آلمان، ۳۰ درصد پیشرفت داشته است.
بهمن ۱۳۵۶
ایران حدود ۲۸ هزار تن اورانیوم خریداری کرده است.
آستانه انقلاب اسلامی
دانشجویان ایرانی که مشغول آموختن دانش هسته ای در آلمان بودند، در خدمت امام در پاریس اطلاعیه ای پخش کردند که تولید برق هسته ای و تاسیس نیروگاه های هسته ای از جمله بوشهر به عنوان خیانتی بزرگ به کشور معرفی شده بود. به نظر آنان تولید انرژی هسته ای پرهزینه و خلاف صرفه اقتصادی کشور بود.
روزهای ابتدایی پس از انقلاب
تقریبا یک دهم از تجهیزات نیروگاه هسته ای بوشهر (در مقیاس وزنی) از آلمان غربی به ایران منتقل می شود. پروژه اما هنوز به مرحله توقف نرسیده است.
اسفند ۱۳۵۷
کرافت ورک یونیون آلمان کارگران خود از بوشهر را فراخوانده و با بخش اعظم نیروهای ایرانی تحت اختیار خود تسویه حساب می کند.
نیمه اسفند ۱۳۵۷
اجرای قراداد نیروگاه بوشهر به دنبال پیروزی انقلاب اسلامی متوقف می شود. با وقفه ای کوتاه مدت و به دنبال سرباز زدن شرکت «آنسالدو» ایتالیا از ساخت و تحویل مولدهای بخار، شرکت «برداترمومکانیکا» جایگزین آن می شود. آغاز جنگ ایران و عراق و به دنبال آن تحریم ایران، حمل مولدها به ایران را به تاخیری طولانی مدت می اندازد. در نهایت در ۲۰ آبان ۱۳۷۲، گمرک ایتالیا مولدها را حین انتقال به ایران توقیف می کند.
هفته های ابتدایی پس از انقلاب
هفته نامه نوکلئونیکس ویک گزارش می دهد که دولت آلمان غربی از صدور مجوز انتقال تجهیزات نیروگاه هسته ای بوشهر خودداری کرده است. شرکت کرافت ورک یونیون نیز عملیات خود را در بوشهر متوقف می کند. همچنین قرارداد تحویل دو راکتور بوشهر، هر یک به توان ۱۲۹۳ مگاوات نیرو، عملا لغو شده تلقی می شود. آلمانی ها پس از فرار شاه حاضر به تعقیب عملیات نیستند.
۲۲ فروردین ۱۳۵۸
فریدون شهابی قائم مقام وزیر انرژی و سرپرست سازمان انرژی اتمی می گوید: سازمان انرژی اتمی ایران سطح فعالیت های خود را کاهش داده است. اما دو نیروگاهی که آلمان غربی برای تاسیسات هسته ای بوشهر در دست ساخت داشته اند، در حال تکمیل هستند و لذا فعالیت ها در این بخش ادامه خواهد یافت. شرکت آلمانی هم می گوید نیمی از عملیات ساخت این دو نبروگاه به پایان رسیده است.
۹ خرداد ۱۳۵۸
واشنگتن پست گزارش داده که ایران در صدد لغو احداث ۴ نیروگاه اتمی است. اما دو نیروگاه هسته ای که توسط آلمانی ها در حال احداث هستند، هم اکنون ۷۷ درصد پیشرفت داشته اند. ایران تا کنون ۳ میلیارد دلار در بوشهر سرمایه گذاری کرده است.
روحی مدیر اجرایی عملیات احداث نیروگاه بوشهر گفته کشور فاقد بودجه عظیم برای ساخت چند نیروگاه است. وی هم زمان به فقدان دانش و فناوری لازم برای مدیران این نیروگاه حتی پس از تکمیل آن اشاره کرده و معتقد است توقف عملیات در حال حاضر بهترین گزینه است.
۲۶ خرداد ۱۳۵۸
روزنامه جمهوری اسلامی در گزارشی دو قسمتی، نیروگاه های هسته ای را خیانتی آشکار به خلق ایران دانست.
۱۹ تیر ۱۳۵۸
به گفته علاس تاج، وزیر انرژی ایران کار و عملیات احداث نیروگاه هسته ای اهواز و بوشهر به جهت عدم پرداخت پول کارگران متوقف شده است.
۲۸ تیر ۱۳۵۸
فریدون شهابی رئیس سازمان انرژی اتمی می گوید دولت هنوز در مورد تداوم عملیات ساختمانی بوشهر به نتیجه نرسیده است. دولت بر این باور است که باید کارشناسان ایرانی دانش لازم در عرصه هسته ای را کسب کرده و کشور در این زمینه به خودکفایی برسد.
اواسط سال ۱۳۵۸
استاندار بوشهر در مصاحبه ای می گوید نیروگاه بوشهر به زودی تبدیل به یک نیروگاه معمولی برق خواهد شد.
۹ مرداد ۱۳۵۸
شرکت کرافت ورک یونیون زیرمجموعه شرکت زیمنس رسما اعلام می کند که به قرارداد خود با تهران برای احداث و تکمیل نیروگاه بوشهر خاتمه داده است. این شرکت گفته در صورتی که جمهوری اسلامی بدهی های خود را بپردازد، ممکن است عملیات را بار دیگر از سر گیرد.
مرداد ۱۳۵۸
کرافت ورک یونیون رسما به فعالیت خو در بوشهر خاتمه می دهد. گزارش ها غالبا حاکی از آن است که عملیات احداث راکتور، نخست ۸۵-۷۵ درصد پیشرفت داشته است. راکتور دوم ۷۰-۴۵ درصد تکمیل شده است. ۹۰درصد تجهیزات و قطعات مورد نیاز به ایران منتقل شده است و ایران ۵.۵ میلیارد مارک صرف این پروژه کرده است.
اواسط مرداد ۱۳۵۸
رضا امراللهی رئیس جدید سازمان انرژی اتمی می گوید که تنها یک دهم تجهیزات نیروگاه بوشهر (در مقیاس وزنی) به ایران منتقل شده است. یک مقام دیگر ایرانی از انتقال ۲۰ هزار تن از مجموع تجهیزات به ایران سخن گفته و خبر داده که ۷ هزار تن دیگر هنوز به تهران نرسیده است.
۲۰ مرداد ۱۳۵۸
ایران خواستار غرامتی یک میلیارد دلاری از آلمان به منظور جبران خسارات ناشی از عدم تکمیل پروژه است.
۱۳۵۸
ایران و کرافت ورک یونیون مذاکره را برای حل و فصل اختلافات و نیز ضرر و زیان هایی که هر دو طرف مدعی آن هستند در ژنو از سر می گیرند.
۱۳۵۸-۱۳۵۹
کرافت ورک یونیون مهندسان خود را بار دیگر به سایت هسته ای بوشهر اعزام می کند.
۱۳۵۹-۱۳۶۲
ایران خواستار کمک هندوستان در تکمیل نیروگاه هسته ای بوشهر می شود.
۷ فروردین ۱۳۶۱
رادیو دولتی ایران بیانیه سازمان انرژی اتمی را قرائت می کند که در آن توافق میان ایران و شرکت کرافت ورک یونیون تائید می شود. شرکت آلمانی با هزینه خود تمامی قطعات و تجهیزات مربوط به راکتورهای هسته ای را از بنادر اروپایی به تهران منتقل خواهد کرد. این شرکت همچنین می پذیرد نیمی از سوخت مورد درخواست ایران را به صورت دقیق و در یک مرحله تحویل دهد. در صورت تائید مجلس، شرکت آلمانی همچنین عهده دار تکمیل نیروگاه بوشهر خواهد شد. تا کنون ۷۰ درصد عملیات اجرایی احداث نیروگاه به پایان رسیده است.
۲۶ خرداد ۱۳۶۱
ایران با احاله مجدد تکمیل حداقل یکی از راکتورهای نیروگاه بوشهر به شرکت آلمانی کرافت ورک یونیون موافقت می کند. ایران در توجیه تغییر سیاست خود می گوید هدفش بومی کردن این دانش است نه دستیابی به منبعی برای انرژی.
۱۴ شهریور ۱۳۶۱
در جلسه مشورتی آیت الله خامنه ای رئیس جمهور، هاشمی رئیس مجلس و موسوی نخست وزیر، قرار شد، موسوی یک واحد نیروگاه اتمی بوشهر را تعقیب کند که راه بیفتد.
۱۸ شهریور۱۳۶۱
دولت ریگان می گوید که قصد دارد محدودیت هایی را در عرصه صادرات اعمال کند. کاخ سفید از ۶۳ کشور به عنوان مقاصدی که حمل تجهیزات هسته ای به آنها تنها با دقت بیشتر و لحاظ کردن مسائل امنیتی امکان پذیر است نام می برد که ایران نیز جزو آن کشورهاست.
۹ مهر ۱۳۶۱
رادیو ایران در گزارشی اعلام می کند که هندی ها گروهی از مهندسان هسته ای و دانشمندان خود را در ماه نوامبر به ایران اعزام خواهد کرد تا پس از بررسی نیروگاه بوشهر به مطالعه راه هایی برای حل مشکلات و تکمیل پروژه بپردازند.
۱۳۶۱
ایالات متحده آمریکا در زمانی که ایران به پیگیری قضایی شرکت های طرف قراردادش می پردازد، سعی دارد با انواع ابزارهای دیپلماتیک، از لابی و مذاکره سیاسی گرفته تا ارائه امتیازات مختلف و تهدیدها به تنبیهات جدی، کشورهای دیگر را از هر نوع همکاری هسته ای با تهران منصرف کند.
اواسط سال ۶۱
نیروگاه بوشهر با حمله عراقی ها آسیب می بیند ولی بتن آن به قدری مستحکم است که تنها گنبد آن دچار آسیب شد.
* نیروگاه اتمی بوشهر پس از حملات عراق
اواسط سال ۶۱
اعضای کمیسیون دفاع مجلس از نیروگاه بوشهر بازدید کردند.
۳ اسفند ۱۳۶۱
استاندار بوشهر و مقامات دیگر استان در دیدار با هاشمی رفسنجانی نگران عوارض جنبی راه اندازی نیروگاه هسته ای بوشهر هستند.
ادامه دارد…
پانویس
۱. در این پرونده از منابعی همچون کتب «نیم قرن پرونده هسته ای ایران، تدوین مرحوم مهران قاسمی» ، «امنیت ملی و دیپلماسی ایرانی، حسن روحانی» ، «اوج دفاع، دفاع و سیاست، به سوی سرنوشت، پس از بحران (خاطرات هاشمی رفسنجانی) » ، آرشیو روزنامه جمهوری و آرشیو ۱۲ ساله خبرگزاری ها، استفاده شده است.
این شرکت تا پیش از پیروزی انقلاب اسلامی، عملکرد نسبتا مطلوبی در ساخت نیروگاه داشت اما پس از انقلاب، به بهانه های مختلف از انجام تعهدات خود سر باز زد و در نهایت از تکمیل نیروگاه بوشهر خودداری ورزید.
در همین دوران به جهت عدم وجود متخصص ایرانی برای تکمیل این نیروگاه، پس از وقفه ای نسبتا طولانی، کار به مهندسان روسی واگذار شد. این کشور نیز سال ها تکمیل این پروژه را منوط به آینده کرد و هزینه تکمیل نیروگاه را برای کشور بالا برد. در نهایت پس از سال ها انتظار و خلف وعده در اول مهرماه نیروگاه بوشهر به صورت موقت تحویل متخصصان ایرانی شد.
تاکید بر پیشرفت داخلی و دستیابی به دانش روز چند سالی است که در بیانات مقام معظم رهبری در بسیاری از دیدارها و علی الخصوص در دیدار دانشجویان و نخبگان بیش از پیش به چشم می خورد. ایشان اخیرا در دیدار جمعی از نخبگان بار دیگر بر این مساله تاکید کردند و فرمودند: «بعضی از کشورها ممکن است تولیدات زیرزمینیِ خودشان را، نفت خودشان را، بشکه های نفت را، منتقل کنند به صاحبان ثروت و علم در دنیا، محصولات آنها را بخرند، یک ظاهرِ پیشرفتی هم ممکن است به وجود بیاید امّا این پیشرفت نیست؛ پیشرفت آن وقتی است که" درون زا" باشد، آن وقتی است که متّکی به استعداد درونی یک ملّت باشد. وزن و اعتبار کشورها و دولتها و ملّتها هم وابسته به همین درون زایی است. اگر چنانچه از درون، یک حرکتی، جهشی، رشدی به وجود آمد، به یک کشور، به یک ملّت، وزن می دهد، اعتبار می دهد، ارزش می دهد، ابّهت می دهد؛ امّا اگر چنانچه از درون نبود، دیگران آمدند، [اعتبار به دست نمی آید] .
ایشان در ادامه به نیروگاه هسته ای بوشهر اشاره می کنند و می افزایند: «خب، در زمان رژیم طاغوت خودِ فرنگی ها و غربی ها آماده بودند که برخی از کارهای مربوط به فنّاوری هسته ای را در کشور انجام بدهند؛ قرارداد می بستند. فرض بفرمایید حالا نیروگاه بوشهر را که ما با این همه زحمت بعد از سالها به دست آوردیم، بنا بود آلمانها بسازند - [که] پولش را هم گرفتند، بالا هم کشیدند، جوابی هم ندادند بعد از انقلاب. فرض کنید یک نیروگاه هسته ای هم فلان کشور غربی بیاید اینجا، خودش بسازد، خودش اداره کند، از برقش ما استفاده کنیم. این هیچ وزانتی برای یک ملّت محسوب نمی شود؛ هیچ ارزشی به حساب نمی آید. آن وقتی اعتبار و وزانت برای یک کشور به وجود می آید که خودش توانایی از خود بُروز بدهد. این توانایی وقتی در شما پیدا شد، آن وقت می توانید در شرایط برابر، از توانایی های دیگران هم استفاده کنید، همچنان که آنها از توانایی های شما استفاده خواهند کرد» .
این پرونده که ماحصل صدها ساعت فعالیت است، به روند تکمیل نیروگاه بوشهر می پردازد. پرونده نیروگاه اتمی بوشهر که به صورت روزانه، به روز رسانی می شود، تجربه تلخی از وابستگی در علوم هسته ای و تاکید بر لزوم" درون زا" بودن علوم در عرصه کنونی است. (۱)
پیش از ۱۳۳۵
تهران تلاش دارد به فناوری هسته ای دست پیدا کند. این امر با توجه به نبود دانش فنی، باید با کشورهای غربی صورت پذیرد.
۱۳۳۵
ایالات متحده آمریکا و ایران قرارداد مشارکت هسته ای را به عنوان بخشی از طرح آمریکا تحت عنوان" اتم برای صلح" منعقد می سازند و این کشور متعهد می شود دانش هسته ای را به ایران صادر کند.
۱۳۳۷
شاه مخلوع دستور تاسیس مرکز تحقیقات هسته ای در دانشگاه تهران صادر می کند.
۱۳۳۸
ایران مقدمات خرید یک مرکز تحقیقات هسته ای را برای دانشگاه تهران فراهم می کند. این راکتور که سوخت آن از آمریکا وارد می شود، با اورانیوم غنی شده ۹۳ درصد کار می کند.
اسفند ۱۳۵۲
شاه (مخلوع) اعلام می کند که ایران قصد دارد تا نیروگاه های هسته ای با مجموع توان تولید ۲۳ هزار مگاوات در حداقل ممکن احداث کند. بازه زمانی برای این امر، دو دهه (۱۳۷۲) است.
۲۲ فروردین ۱۳۵۳
وزارت امور خارجه ایالات متحده آمریکا در تلگرامی به اطلاع مقامات ایرانی می رساند که این کشور همکاری با ایران در زمینه انرژی هسته ای به عنوان آلترناتیوی برای تامین انرژی را حوزه ای مناسب برای مشارکت تلقی کرده. وزیر خارجه این کشور پیشنهاد می کند این موضوع، نخستین دستور کمیسیون مشترک اقتصادی دو کشور باشد.
اردیبهشت ۱۳۵۳
رئیس کمیسیون انرژی اتمی آمریکا در سفر به ایران که مقدمات آن فراهم شده بود، به احتمال احداث تاسیسات غنی سازی و بازیافت در خاورمیانه اشاره می کند.
آبان ۱۳۵۳
ایران توافقنامه خرید دو دستگاه راکتور آب فشرده (P. W. R) با توان ۱۲۰۰ مگاوات را با شرکت آلمانی «کرافت ورک یونیون» برای استفاده در نیروگاه بوشهر منعقد می کند. این شرکت متعهد می شود اورانیوم غنی شده را برای بارگذاری اولیه و سپس دوره ای ده ساله تامین کند.
* ماکت نیروگاه اتمی بوشهر
مرداد ۱۳۵۴
تیم آلمانی وابسته به شرکت کرافت ورک یونیون اقدامات اولیه برای احداث راکتورهای بوشهر را آغاز می کند.
اواسط ۱۳۵۵
کرافت ورک یونیون آلمان قراداد احداث راکتورهای بوشهر را با ایران منعقد می کند. شرکت ایتالیایی آنسالدو نیز به عنوان تولیدکننده مولدهای بخار در قرارداد گنجانده می شود.
۱۰ تیر ۱۳۵۵
سازمان انرژی اتمی ایران موافقتنامه ای را با شرکت کرافت ورک یونیون برای احداث نیروگاه هسته ای بوشهر به ارزش ۷.۸ میلیارد مارک منعقد می سازد. از مجموع مبلغ قرارداد ۵.۸ میلیارد مارک به صورت پیش پرداخت در اختیار شرکت آلمانی قرار می گیرد. به موجب این قرارداد شرکت آلمانی موظف به احداث دو واحد آب سبک فشرده در ۱۸ کیلومتری جنوب غربی بوشهر می شود. هر دو واحد دارای تولید ۳.۷۶۵ مکاوات هستند. سازمان انرژی اتمی ایران همچنین به توافقی دیگر با رشکت آلمانی مبنی بر تامین ۲۰۰ هزار متر مکعب آب مقطر و سوخت مورد نیاز نیروگاه دست می یابد.
۲۰ اردیبهشت ۱۳۵۶
اعتراضات اجتماعی به هزینه های سنگین نیروگاه هسته ای باعث توقف قرارداد ساخت نیروگاه دارخوین می شود، ولی مانع ادامه ساخت نیروگاه بوشهر نمی شود.
۲۳ اردیبهشت ۱۳۵۶
عملیات ساخت راکتورهای هسته ای بوشهر در آلمان، ۳۰ درصد پیشرفت داشته است.
بهمن ۱۳۵۶
ایران حدود ۲۸ هزار تن اورانیوم خریداری کرده است.
آستانه انقلاب اسلامی
دانشجویان ایرانی که مشغول آموختن دانش هسته ای در آلمان بودند، در خدمت امام در پاریس اطلاعیه ای پخش کردند که تولید برق هسته ای و تاسیس نیروگاه های هسته ای از جمله بوشهر به عنوان خیانتی بزرگ به کشور معرفی شده بود. به نظر آنان تولید انرژی هسته ای پرهزینه و خلاف صرفه اقتصادی کشور بود.
روزهای ابتدایی پس از انقلاب
تقریبا یک دهم از تجهیزات نیروگاه هسته ای بوشهر (در مقیاس وزنی) از آلمان غربی به ایران منتقل می شود. پروژه اما هنوز به مرحله توقف نرسیده است.
اسفند ۱۳۵۷
کرافت ورک یونیون آلمان کارگران خود از بوشهر را فراخوانده و با بخش اعظم نیروهای ایرانی تحت اختیار خود تسویه حساب می کند.
نیمه اسفند ۱۳۵۷
اجرای قراداد نیروگاه بوشهر به دنبال پیروزی انقلاب اسلامی متوقف می شود. با وقفه ای کوتاه مدت و به دنبال سرباز زدن شرکت «آنسالدو» ایتالیا از ساخت و تحویل مولدهای بخار، شرکت «برداترمومکانیکا» جایگزین آن می شود. آغاز جنگ ایران و عراق و به دنبال آن تحریم ایران، حمل مولدها به ایران را به تاخیری طولانی مدت می اندازد. در نهایت در ۲۰ آبان ۱۳۷۲، گمرک ایتالیا مولدها را حین انتقال به ایران توقیف می کند.
هفته های ابتدایی پس از انقلاب
هفته نامه نوکلئونیکس ویک گزارش می دهد که دولت آلمان غربی از صدور مجوز انتقال تجهیزات نیروگاه هسته ای بوشهر خودداری کرده است. شرکت کرافت ورک یونیون نیز عملیات خود را در بوشهر متوقف می کند. همچنین قرارداد تحویل دو راکتور بوشهر، هر یک به توان ۱۲۹۳ مگاوات نیرو، عملا لغو شده تلقی می شود. آلمانی ها پس از فرار شاه حاضر به تعقیب عملیات نیستند.
۲۲ فروردین ۱۳۵۸
فریدون شهابی قائم مقام وزیر انرژی و سرپرست سازمان انرژی اتمی می گوید: سازمان انرژی اتمی ایران سطح فعالیت های خود را کاهش داده است. اما دو نیروگاهی که آلمان غربی برای تاسیسات هسته ای بوشهر در دست ساخت داشته اند، در حال تکمیل هستند و لذا فعالیت ها در این بخش ادامه خواهد یافت. شرکت آلمانی هم می گوید نیمی از عملیات ساخت این دو نبروگاه به پایان رسیده است.
۹ خرداد ۱۳۵۸
واشنگتن پست گزارش داده که ایران در صدد لغو احداث ۴ نیروگاه اتمی است. اما دو نیروگاه هسته ای که توسط آلمانی ها در حال احداث هستند، هم اکنون ۷۷ درصد پیشرفت داشته اند. ایران تا کنون ۳ میلیارد دلار در بوشهر سرمایه گذاری کرده است.
روحی مدیر اجرایی عملیات احداث نیروگاه بوشهر گفته کشور فاقد بودجه عظیم برای ساخت چند نیروگاه است. وی هم زمان به فقدان دانش و فناوری لازم برای مدیران این نیروگاه حتی پس از تکمیل آن اشاره کرده و معتقد است توقف عملیات در حال حاضر بهترین گزینه است.
۲۶ خرداد ۱۳۵۸
روزنامه جمهوری اسلامی در گزارشی دو قسمتی، نیروگاه های هسته ای را خیانتی آشکار به خلق ایران دانست.
۱۹ تیر ۱۳۵۸
به گفته علاس تاج، وزیر انرژی ایران کار و عملیات احداث نیروگاه هسته ای اهواز و بوشهر به جهت عدم پرداخت پول کارگران متوقف شده است.
۲۸ تیر ۱۳۵۸
فریدون شهابی رئیس سازمان انرژی اتمی می گوید دولت هنوز در مورد تداوم عملیات ساختمانی بوشهر به نتیجه نرسیده است. دولت بر این باور است که باید کارشناسان ایرانی دانش لازم در عرصه هسته ای را کسب کرده و کشور در این زمینه به خودکفایی برسد.
اواسط سال ۱۳۵۸
استاندار بوشهر در مصاحبه ای می گوید نیروگاه بوشهر به زودی تبدیل به یک نیروگاه معمولی برق خواهد شد.
۹ مرداد ۱۳۵۸
شرکت کرافت ورک یونیون زیرمجموعه شرکت زیمنس رسما اعلام می کند که به قرارداد خود با تهران برای احداث و تکمیل نیروگاه بوشهر خاتمه داده است. این شرکت گفته در صورتی که جمهوری اسلامی بدهی های خود را بپردازد، ممکن است عملیات را بار دیگر از سر گیرد.
مرداد ۱۳۵۸
کرافت ورک یونیون رسما به فعالیت خو در بوشهر خاتمه می دهد. گزارش ها غالبا حاکی از آن است که عملیات احداث راکتور، نخست ۸۵-۷۵ درصد پیشرفت داشته است. راکتور دوم ۷۰-۴۵ درصد تکمیل شده است. ۹۰درصد تجهیزات و قطعات مورد نیاز به ایران منتقل شده است و ایران ۵.۵ میلیارد مارک صرف این پروژه کرده است.
اواسط مرداد ۱۳۵۸
رضا امراللهی رئیس جدید سازمان انرژی اتمی می گوید که تنها یک دهم تجهیزات نیروگاه بوشهر (در مقیاس وزنی) به ایران منتقل شده است. یک مقام دیگر ایرانی از انتقال ۲۰ هزار تن از مجموع تجهیزات به ایران سخن گفته و خبر داده که ۷ هزار تن دیگر هنوز به تهران نرسیده است.
۲۰ مرداد ۱۳۵۸
ایران خواستار غرامتی یک میلیارد دلاری از آلمان به منظور جبران خسارات ناشی از عدم تکمیل پروژه است.
۱۳۵۸
ایران و کرافت ورک یونیون مذاکره را برای حل و فصل اختلافات و نیز ضرر و زیان هایی که هر دو طرف مدعی آن هستند در ژنو از سر می گیرند.
۱۳۵۸-۱۳۵۹
کرافت ورک یونیون مهندسان خود را بار دیگر به سایت هسته ای بوشهر اعزام می کند.
۱۳۵۹-۱۳۶۲
ایران خواستار کمک هندوستان در تکمیل نیروگاه هسته ای بوشهر می شود.
۷ فروردین ۱۳۶۱
رادیو دولتی ایران بیانیه سازمان انرژی اتمی را قرائت می کند که در آن توافق میان ایران و شرکت کرافت ورک یونیون تائید می شود. شرکت آلمانی با هزینه خود تمامی قطعات و تجهیزات مربوط به راکتورهای هسته ای را از بنادر اروپایی به تهران منتقل خواهد کرد. این شرکت همچنین می پذیرد نیمی از سوخت مورد درخواست ایران را به صورت دقیق و در یک مرحله تحویل دهد. در صورت تائید مجلس، شرکت آلمانی همچنین عهده دار تکمیل نیروگاه بوشهر خواهد شد. تا کنون ۷۰ درصد عملیات اجرایی احداث نیروگاه به پایان رسیده است.
۲۶ خرداد ۱۳۶۱
ایران با احاله مجدد تکمیل حداقل یکی از راکتورهای نیروگاه بوشهر به شرکت آلمانی کرافت ورک یونیون موافقت می کند. ایران در توجیه تغییر سیاست خود می گوید هدفش بومی کردن این دانش است نه دستیابی به منبعی برای انرژی.
۱۴ شهریور ۱۳۶۱
در جلسه مشورتی آیت الله خامنه ای رئیس جمهور، هاشمی رئیس مجلس و موسوی نخست وزیر، قرار شد، موسوی یک واحد نیروگاه اتمی بوشهر را تعقیب کند که راه بیفتد.
۱۸ شهریور۱۳۶۱
دولت ریگان می گوید که قصد دارد محدودیت هایی را در عرصه صادرات اعمال کند. کاخ سفید از ۶۳ کشور به عنوان مقاصدی که حمل تجهیزات هسته ای به آنها تنها با دقت بیشتر و لحاظ کردن مسائل امنیتی امکان پذیر است نام می برد که ایران نیز جزو آن کشورهاست.
۹ مهر ۱۳۶۱
رادیو ایران در گزارشی اعلام می کند که هندی ها گروهی از مهندسان هسته ای و دانشمندان خود را در ماه نوامبر به ایران اعزام خواهد کرد تا پس از بررسی نیروگاه بوشهر به مطالعه راه هایی برای حل مشکلات و تکمیل پروژه بپردازند.
۱۳۶۱
ایالات متحده آمریکا در زمانی که ایران به پیگیری قضایی شرکت های طرف قراردادش می پردازد، سعی دارد با انواع ابزارهای دیپلماتیک، از لابی و مذاکره سیاسی گرفته تا ارائه امتیازات مختلف و تهدیدها به تنبیهات جدی، کشورهای دیگر را از هر نوع همکاری هسته ای با تهران منصرف کند.
اواسط سال ۶۱
نیروگاه بوشهر با حمله عراقی ها آسیب می بیند ولی بتن آن به قدری مستحکم است که تنها گنبد آن دچار آسیب شد.
* نیروگاه اتمی بوشهر پس از حملات عراق
اواسط سال ۶۱
اعضای کمیسیون دفاع مجلس از نیروگاه بوشهر بازدید کردند.
۳ اسفند ۱۳۶۱
استاندار بوشهر و مقامات دیگر استان در دیدار با هاشمی رفسنجانی نگران عوارض جنبی راه اندازی نیروگاه هسته ای بوشهر هستند.
ادامه دارد…
پانویس
۱. در این پرونده از منابعی همچون کتب «نیم قرن پرونده هسته ای ایران، تدوین مرحوم مهران قاسمی» ، «امنیت ملی و دیپلماسی ایرانی، حسن روحانی» ، «اوج دفاع، دفاع و سیاست، به سوی سرنوشت، پس از بحران (خاطرات هاشمی رفسنجانی) » ، آرشیو روزنامه جمهوری و آرشیو ۱۲ ساله خبرگزاری ها، استفاده شده است.
