بازدید از تاسیسات نظامی ایران بر اساس توافق نهایی، به همین سادگی!

خبرگزاری رویترز در گزارشی از واشنگتن به قلم ارشد محمد با عنوان " چاره اندیشی آمریکا و ایران درباره بازرسی ها از مراکز نظامی در توافق هسته ای" می نویسد:

قدرت های جهانی و ایران در خصوص نحوه دسترسی بازرسان سازمان ملل متحد به تاسیسات نظامی ایران در توافق هسته ای روز سه شنبه ،  ماهرانه فرمولی را ارائه کردند که در عین آبروداری برای ایران ، به سازمان ملل متحد امکان بازرسی جدی از این کشور را می دهد.

بر اساس جزییات توافق هسته ای روز سه شنبه ، ایران باید ظرف مدت ۲۴ روز امکان دسترسی بازرسان به تاسیسات مشکوک خود از جمله مراکز نظامی را فراهم آورد و اگر از این اقدام سر باز زند، با احتمال بازگشت تحریم های سازمان ملل متحد مواجه خواهد شد.

این فرایند برای حصول اطمینان از این که بازرسان سازمان ملل متحد می توانند برای کاهش سوء ظن های خود درباره فعالیت های هسته ای ایران به تاسیسات این کشور دسترسی داشته باشند، صورت گرفت اما به وضوع ایران را مجبور به پذیرفتن باز کردن درهای مراکز نظامی خود به روی بازرسان خارجی نکرد و برخی ابهامات را درباره دسترسی که ایران در عمل اجازه آن را خواهد داد ، بر جا گذاشت.

بر اساس توافق تاریخی روز سه شنبه ، ایران و قدرت های جهانی موافقت کردند تا تهران برنامه هسته ای خود را در ازای کاهش تحریم های اقتصادی کاهش بخشد.

یکی از جنجال برانگیز ترین مسائل در این مذاکرات ، امکان بازدید آژانس بین المللی انرژی اتمی (IAEA)  از مراکز نظامی ایران در صورت داشتن پرسش ها و تردیدهایی درباره فعالیت های هسته ای مشکوک یا تاسیسات داخل آنها بود.

به گفته دیپلمات ها ، حل این مسئله پس از آن که آیت الله علی خامنه ای رهبر معظم ایران در تاریخ ۲۳ ژوئن اعلام کرد دسترسی به تاسیسات نظامی ایران "خط قرمز" است ، حتی دشوارتر شد.

در پایان انگلیس ، چین ، فرانسه، آلمان ، روسیه و آمریکا با استفاده از لحنی در توافق نامه موافقت کردند که تهران را به اقداماتی فراتر از نظام منع گسترش تسلیحات هسته ای ملزم می کند و در عین حال از اشاره مستقیم به موضوع تاسیسات نظامی حساس اجتناب می کند.

جرج پرکوویچ معاون موسسه تحقیقات صلح بین المللی کارنگی در این خصوص می گوید این موضوع در عین هوشمندی ، منعکس کننده منافع همه طرف ها است.

بر اساس "پروتکل الحاقی"  پیمان منع گسترش هسته ای ، آژانس بین المللی انرژی اتمی ممکن است " دسترسی مدیریت شده" به هر مکانی از جمله مراکز نظامی را خواستار شود اما یک کشور می تواند به طور قانونی با درگیر کردن آژانس هسته ای سازمان ملل متحد در مذاکرات بی پایان مانع از چنین دسترسی شود.

این توافق با هدف بستن چنین راه هایی با این فرایند صورت گرفت که بر اساس آن ایران ظرف مدت ۲۴ روز بازرسی از تاسیسات خود را فراهم خواهد کرد یا به گونه ای دیگر نگرانی های آژانس بین المللی انرژی اتمی را کاهش خواهد بخشید ؛ چارچوب زمانی که کارشناسان می گویند آنقدر کوتاه است که مانع از بین بردن اثار فعالیت های هسته ای غیرمجاز شود.

ایران و آژانس بین المللی انرژی اتمی ۱۴ روز فرصت دارند تا اختلاف نظرات خود را حل و فصل کنند  اگر آنها در این راه موفق نشوند، کمیسیون مشترکی متشکل از هشت عضو- شش قدرت جهانی ، ایران و اتحادیه اروپا- این موضوع را برای یک هفته بررسی خواهند کرد. اکثریت این هشت عضو سپس ایران را از گام هایی که ایران باید ظرف مدت سه روز بعد بردارد، مطلع خواهد کرد.

قانون اکثریت بدان معنا است که آمریکا و متحدان اروپایی آن-- انگلیس ، فرانسه ، آلمان و اتحادیه اروپا- می توانند بر دسترسی یا هر گونه اقدام دیگر اصرار ورزند و ایران ، روسیه یا چین نیز نمی توانند آنها را وتو کنند.

پرکوویچ از موسسه کارنگی در ادامه می گوید این تقریبا به معنای بازرسی است اما به طور مشخص مطرح نشده است. 

کارشناسان منع گسترش تسلیحات هسته ای می گویند منتقدان این توافق از جمله بسیاری از جمهوریخواهان بر این باورند که این ساز و کار فاقد بازرسی های مورد تقاضا در " هر زمان و هر مکان" است اما گفتند این تنها در کشوری امکان پذیر است که به لحاظ نظامی مغلوب شده باشد.

باب اینهورن از کارشناسان منع گسترش تسلیحات هسته ای در موسسه تحقیقاتی بروکینگز و مذاکره کننده اسبق آمریکا با ایران در این خصوص می گوید این یک فرایند کامل نیست. این برای بازرسی های بدون اطلاع خوب خواهد بود اما این موضوع اصلا مطرح نیست.

باراک اوباما رئیس جمهور آمریکا در استقبال از دستیابی به توافق روز سه شنبه گفت این توافق بدان معنا است که بازرسان امکان بازرسی از تاسیسات هسته ای مهم ایران را خواهند داشت.

وی روز چهارشنبه با بیان این موضوع که این توافق بیانگر " جدی ترین بازرسی و رژیم راستی آزمایی" است که تاکنون مورد مذاکره قرار گرفته است ، تنها به تاسیسات هسته ای اعلام شده ایران اشاره کرد.

اماکنی که آژانس بین المللی انرژی اتمی درباره آن سوء ظن دارد - از جمله  تاسیساتی است که ممکن است در داخل بسیاری از مراکز نظامی ایران قرار داشته باشد- در چارچوب فرایند جداگانه با محدودیت زمانی ۲۴ روزه مورد بازرسی قرار می گیرد.

کلمه " نظامی " تنها یک بار در توافق نامه آورده شده است؛ جایی که آمده است درخواست ها برای دسترسی با هدف مداخله در امور نظامی ایران یا فعالیت های امنیت ملی دیگر نخواهد بود.

مقامات بلند پایه ایران می گویند این بازرسی ها امکان " دسترسی مدیریت شده " بر اساس پروتکل الحاقی را فراهم خواهد کرد و اشاره چندانی به فرایند اضافی که در این توافق جدید قید شد ، نکردند.

" دسترسی مدیریت شده " ساز و کاری است که حداقل نظارت ضروری آژانس بین المللی انرژی اتمی را برای اطمینان از عدم انحراف در فعالیت های هسته ای یا مخفیانه فراهم می سازد و در عین حال دسترسی ها را با هدف حفاظت از تاسیسات مخفیانه صنعتی و نظامی قانونی محدود می سازد.

یکی از مقامات بلند پایه ایران روز سه شنبه در مصاحبه با خبرنگاران در وین گفت :« ما چیزی برای پنهان کردن نداریم و همواره با آژانس بین المللی انرژی اتمی همکاری داشته ایم و به آنها اجازه داده ایم از تاسیسات ما بازدید کنند.»

وی افزود:« با این وجود ، این بدان معنا نیست که ما می خواهیم اطلاعاتمان را با دیگران تقسیم کنند و به آن ها اجازه دهیم برای تحقیقات وارد هر مکانی شوند.»

مقامات آمریکایی می گویند به اعتقاد آنها ، ایران متعهد به ایجاد امکان دسترسی به هر تاسیساتی از جمله مراکز نظامی است اگرچه آنها احتمال سر باز زدن این کشور را نیز بعید نمی دانند.

اگر مشخص شود که ایران این توافق را نقض می کند ، آمریکا می تواند برای بازگرداندن تحریم های سازمان ملل متحد علیه این کشور وارد عمل شود.

بر اساس توافق بین انگلیس ، چین ، فرانسه ، روسیه و آمریکا - پنج عضو دائم شورای امنیت سازمان ملل متحد که دارای حق وتو هستند- قطعنامه برای اعمال مجدد تحریم ها به شیوه ای  آماده خواهد شد که هیچکس نتواند مانع از آن شود.

بازگشت تحریم های سازمان ملل متحد علیه ایران در واقع استفاده از یک چکش سنگین علیه این کشور خواهد بود ؛ موضوعی که قدرت های بزرگ احتمالا تمایلی به آن ندارند.

با این حال یک مقام بلند پایه آمریکایی احتمال اعمال مجدد برخی و نه همه تحریم ها را از طریق " بازگشت جزیی تحریم ها" مطرح کرد که می تواند مجازاتی بیشتر شبیه چاقوی کوچک جراحی تا چکش باشد.

این مقام بلند پایه آمریکایی در پاسخ به سوال خبرنگار رویترز درباره این که آیا واشنگتن فکر می کند تهران درخواست ها برای دسترسی به تاسیسات این کشور را محترم می شمارد و از این رو از هر گونه نیاز برای اعمال مجدد تحریم های سازمان ملل متحد خودداری می شود گفت :« امیدوارم این طور باشد.» منبع: رویترز