آیین «گِل مالی» تا نواختن «چمرانه»

مردم شهرستان دورود اعم از زن و مرد، پیر و جوان همچون ملت ایران با فرا رسیدن این ایام خود را آماده برپایی مجالس عزاداری سید و سالار شهیدان کرده و شهر و روستاها رنگ و بوی حزن و اندوه به خود می‌گیرد.

بوی ماه محرم که به مشام می‌رسد، عاشقان اباعبدالله خیمه‌های عزا، حسینیه‌ها، سقاخانه‌ها و تکیه‌ها را برای برگزاری مراسم سوگواری برپا می‌کنند و با سیاه پوش کردن خود و محل زندگیشان در تلاش هستند تا ارادت خود را به این خاندان نشان دهند.

این مراسم‌های سوگواری به برکت وجود انقلاب اسلامی و وجود مردمی ولایت‌مدار سال به سال هرچه باشکوه‌تر برگزار می‌شود و در این بین نقش جوانان بسیار پررنگ و اثرگذار است.

لرستان را به عنوان سرزمین آیین‌ها و سنت‌های کهن می‌شناسند و این دیار در زمان عزاداری و سوگواری نیز آیین‌های مخصوص به خود را دارد که در ادامه به بررسی برخی رسوم و سنت‌های شهرستان دورود در ایام عزاداری ماه محرم می‌پردازیم.

* تعزیه‌خوانی

رئیس اداره ارشاد و فرهنگ اسلامی شهرستان دورود، تعزیه‌خوانی را یکی از رسوم شهرستان دورود در ایام ماه محرم بیان کرد و گفت: برپایی مراسم تعزیه‌خوانی هر ساله در شهرستان دورود با مشارکت مردم و با شکوه خاصی این سنت دیرینه در این خطه برگزار می‌شود.

احمد قائدرحمتی با اشاره به سابقه برگزاری این مراسم در شهرستان دورود خاطرنشان کرد: برپایی مراسم تعزیه‌خوانی در روستاهای ازنا و کلنگانه از توابع بخش سیلاخور شهرستان دورود سابقه بسیاری دارد که بنا بر اظهارات پیرغلامان و بزرگان شهرستان سابقه برپایی این مراسم در این دو روستا به بیش از 200 سال پیش بر می‌گردد که از آن زمان این سنت به نسل‌های بعد منتقل شده است.

وی یادآور شد: مراسم تعزیه‌خوانی در این روستا که هرساله با دعوت از گروه‌های توانمند تعزیه‌خوانی کشور با شکوه خاصی برگزار می‌شود، هزاران نفر را در روز تاسوعا و عاشورای حسینی از نقاط مختلف کشور برای مشاهده این مراسم در این روستا جمع می‌کند.

*برپایی آیین تعزیه‌خوانی در دورود

این مسئول با بیان اینکه یک گروه فعال تعزیه‌خوانی در شهرستان دورود وجود دارد، گفت: این گروه با عضویت 20 نفر و به سرپرستی غلام‌عباس فلاحی هر ساله علاوه بر شهرستان دورود در شهرهای مختلف کشور اجرای برنامه دارد.

وی با بیان اینکه امسال تلاش کرده‌ایم تا در دهه اول ماه محرم مراسم تعزیه‌خوانی در شهرستان دورود برگزار شود، افزود: این مراسم در طول دهه اول ماه محرم با حضور اقشار مختلف مردم در محل مجتمع فرهنگی هنری اداره ارشاد شهرستان دورود همه روزه از ساعت 15 برگزار می‌شود.

قائدرحمت با اشاره به اثرگذاری برپایی مراسم تعزیه‌خوانی در جامعه خاطرنشان کرد: بازگو کردن واقعه کربلا در قالب نمایش می‌تواند در زنده نگه داشتن این واقعه بزرگ و همچنین منتقل کردن فرهنگ عاشورا در جامعه بسیار اثرگذار باشد.

*نواختن «چمرانه»

رئیس اداره ارشاد و فرهنگ اسلامی شهرستان دورود در ادامه سرنا نوازی را یکی دیگر از رسوم مردم شهرستان دورود بیان کرد و گفت: نواختن «چمرانه» یا «ساز چپی» که همان سرنا نوازی است، از دیگر رسوم مردم شهرستان دورود در ایام به شمار می‌رود که از گذشته تاکنون این رسم در مراسم‌های سوگواری سالار شهیدان به کار رفته است.

وی در تشریح این سنت اظهار داشت: از دیرباز سرنا جزو سازهای مردم این دیار به شمار می‌رود که در زندگی آنها نقش به‌ سزایی را ایفا کرده است، به نحوی که در مراسم‌های عزاداری، جشن‌های عروسی، جنگ‌ها و سایر مراسم‌های کاربرد خود را داشته است.

قائدرحمت تصریح کرد: سرنا نوازی که در مراسم عزاداری در زبان محلی «چمرانه» یا «سازچپی» نام دارد در گذشته در مراسم عزاداری فوت یکی از اعضای خانواده و بستگان کاربرد داشته است و کاربرد آن نوع عزاداری و ابراز همدردی به شمار می‌رفته که شاهد اجرای این آیین در مراسم سوگواری سالار شهیدان نیز از گذشته بوده‌ایم.

وی در ادامه با بیان اینکه بهترین سرنا نوازان کشور از شهرستان دورود بوده‌اند، گفت: افرادی همچون مرحوم امیرقلی ساکی‌فر، شاه‌میرزا مرادی و مرحوم رحم‌خدا نوری‌شاد که همگی دارای عناوین جهانی در موسیقی مقامی هستند از سرنا نوازان مطرح شهرستان دورود در گذشته بوده‌اند که در برپایی مراسم‌های عزاداری سالار شهیدان نیز مشارکت داشته‌اند.

*«گل مالی»

این مسئول در ادامه با اشاره به مراسم گل مالی در شهرستان دورود در روزهای تاسوعا و عاشورا خاطرنشان کرد: گل و خاک مالی یکی از سنت‌های دیرینه کشور ایران به شمار می‌رود که با مراجعه به آثار و کتب تاریخی و ادبی می‌توان به ریشه‌های این سنت در فرهنگ ایران پی‌ برد که نمونه بارز آن در شاهنامه آمده است.

وی افزود: این سنت کهن ایرانی که به عنوان نمادی از عزا و ماتم است، طی سال‌ها و دهه‌های گذشته در استان لرستان زنده مانده است و هر ساله دسته‌جات عزاداری در صبح روز عاشورا با غلطیدن در گِل ارادت خود را نسبت به خاندان عصمت و طهارت نشان می‌دهند.

وی افزود: شهرستان دورود یکی از شهرهای شاخص استان در برپایی این سنت دیرینه به شمار می‌رود، سنتی که از دیر باز مردم این دیار در غم از دست دادن عزیزان خود به کار می‌بردند.

*وجود 270 هیئت مذهبی دارای مجوز در دورود

 رئیس اداره تبلیغات اسلامی شهرستان دورود، ضمن تسلیت فرا رسیدن ایام سوگواری سالار شهیدان اظهار داشت: در شهرستان دورود 270 هیئت مذهبی دارای مجوز فعال هستند.

حجت الاسلام محمدرضا تقویان با بیان اینکه مراسم سوگواری اباعبدالله حسین در شهرستان دورود با مشارکت آحاد مردم برگزار می‌شود، خاطرنشان کرد: هرساله مراسم سوگواری سالار شهیدان در شهرستان دورود با شکوه هرچه تمام و با حضور اقشار مختلف در دسته‌جات عزاداری برگزار می‌شود.

رئیس اداره تبلیغات اسلامی شهرستان دورود در ادامه با اشاره به برخی باید‌ها و نبایدهای مراسم عزاداری دهه محرم خاطرنشان کرد: دوری از خرافات و سنت‌های غلط باید در برگزاری مراسم‌های عزاداری در ایام ماه محرم مد نظر قرار گیرد.

وی افزود: باید مراسم‌های عزاداری را به‌گونه‌ای برگزار کنیم که مردم و اقشار مختلف جامعه برای شرکت در این مراسم‌ها علاقه‌مند باشند.

تقویان یادآور شد: حضور و سخنرانی روحانیت در مراسم عزاداری در کنار نوحه‌سرایی و ذکر مصیبت می‌تواند در اشاعه فرهنگ عاشورا بسیار اثرگذار باشد.

*لزوم جلوگیری از ترویج خرافات در مراسم‌های عزاداری ایام ماه محرم

 فرماندار شهرستان دورود ضمن تسلیت فرا رسیدن ایام سوگواری سالار شهیدان حضرت اباعبدالله حسین(ع) اظهار داشت: شهرستان دورود در برگزاری مراسم عزاداری اباعبدالله حسین(ع)  یکی از شهرهای کم‌نظیر کشور به شمار می‌رود.

وی با اشاره به آماده‌سازی تکیه‌ها و حسینه‌ها برای برپایی مراسم عزاداری در شهرستان دورود خاطرنشان کرد: مردم ولایت‌مدار شهرستان دورود چند روزی است که به میزبانی ایام ماه محرم رفته‌اند و حسینه‌ها و تکیه‌های عزاداری را سیاهپوش کرده‌اند.

فرماندار شهرستان دورود با اشاره به برگزاری مراسم شیرخوارگان حسینی در نخستین جمعه ماه محرم هر سال خاطرنشان کرد: در سال گذشته این مراسم در شهرستان دورود با استقبال بسیار خوبی از سوی مردم در شهرستان دورود برگزار شد به نحوی که در این مراسم حدود 6 هزار نفر حضور داشتند.

وی افزود: امسال این مراسم به طور همزمان با سراسر کشور در روز جمعه 24 مهر ماه رأس ساعت هفت صبح در محل مصلای حضرت امام خمینی(ره) شهر دورود نیز برگزار می‌شود که با توجه به سابقه این مراسم در شهرستان دورود پیش‌بینی می‌شود با استقبال همشهریان دورودی مواجه شود.

نعمتی با تاکید بر لزوم برپایی هرچه باشکوه‌تر این مراسم مذهبی خاطرنشان کرد: به منظور اجرای هرچه بهتر این مراسم کمیته‌هایی با مسئولیت دستگاه‌های اجرایی تشکیل تا با تقسیم وظایف به بهترین شکل ممکن بتوان این مراسم را برگزار کرد.

وی تصریح کرد: باید برگزاری این چنین مراسم‌های مذهبی را نیز به خود مردم واگذار کنیم و دستگاه‌های اجرایی تنها نقش نظارتی و برنامه‌ریزی را ایفا کنند، چنان که در همین ستاد برگزاری مراسم شیرخوارگان حسینی مردم و هیئت‌های مذهبی نقش بسزایی را ایفا می‌کنند.

این مسئول برپایی این مراسم را بسیار ارزشمند بیان کرد و گفت: مراسم شیرخوارگان حسینی توانسته است، طی سالیان گذشته در بین جامعه و در سطح دنیا بسیار اثرگذار باشد.

فرماندار شهرستان دورود یادآور شد: متاسفانه شاهد وجود برخی از سنت‌های غلط در مراسم‌های عزاداری ماه محرم که در مبانی دین مبین اسلام ریشه و جایگاهی ندارند، هستیم که باید از گسترش این فرهنگ‌های غلط و خرافات جلوگیری شود.

وی افزود: پیرغلامان، سرپرستان هیئت‌های مذهبی و بزرگان می‌توانند در جلوگیری از گسترش این فرهنگ‌های غلط و حذف تدریجی آنها نقش بسزایی را داشته باشند و اگر مردم در اصلاح یک فرهنگ غلط با مسئولان و متولیان امر مشارکت نکنند، این مهم صورت نمی‌گیرد.

منبع: فارس