دیپلماسی پارلمانی

دیپلماسی دو بعدی

مهمترین ویژگی دیپلماسی پارلمانی اینست که می تواند از هر دو ظرفیت دیپلماسی سنتی و دیپلماسی عمومی با هم بهره ببرد، یعنی هم مقامات دولتی و هم جامعه مدنی را مخاطب خود قرار دهد. در این راستا هیئت های پارلمانی می توانند در کشورهای مختلف با نمایندگان سمن ها، احزاب و نخبگان نیز دیدار نمایند که این اجازه معمولا به مقامات دولتی به راحتی داده نمی شود. اما از سوی دیگر توانایی دیدار با مقامات عالیرتبه کشور میزبان را هم دارند.

دیپلماسی، ماورای خط قرمزها

یکی دیگر از مهمترین کارکردهای دیپلماسی پارلمانی مربوط به زمانیست که دست دولت ها کوتاه است و دولت امکان ارتباط با یک دولت و یا جامعه مدنی کشور دیگر را ندارد. به عنوان مثال، زمانیکه روابط دو کشور مثل آمریکا و سوریه – قبل از جنگ – در حدی نیست که مقامات دولتی عالیرتبه دو کشور بتوانند با هم ملاقات کنند، ارتباطات دو کشور به وسیله اعضای پارلمان بر قرار می شود. همچون دیدار جان کری به عنوان رئیس کمیته سیاست خارجی سنا با بشار اسد در سال ۲۰۱۰.

دیپلماسی حقیقت یاب

فرصت دیگری که سفرهای پارلمانی برای کشورها فراهم می کنند، امکان کسب و جمع آوری اخبار معتبر و دقیق است، چرا که امروزه بسیاری از وقایع بین المللی در پس پرده ی رسانه ای قرار گرفته اند، که امکان فهم صحیح و دقیق واقعیت را از ما سلب می نمایند؛ لذا هیئت های پارلمانی می توانند بدون وجود حساسیت هایی که نسبت به دولتها وجود دارد به محل حادثه رفته و تصویری واقعی و دقیق از پدیده مورد نظر بدست آورند.

نمونه این اقدام در ایران نسبت به حوادث میانمار انجام گرفت که در آن زمان، رسانه های بین المللی اقدام به بزرگ نمایی حوادث رخ داده در میانمار کردند و آمار کشته های درگیری های قومی را رقمی نزدیک به ۶۰ هزار نفر اعلام نمودند.

در حالیکه بعد از حضور هیئت پارلمانی کشورمان در منطقه مشخص شد رقم واقعی ۳۰۰ نفر است و بزرگ نمایی رسانه ای بحران میانمار در رسانه های بین المللی به دلیل اهداف سیاسی برخی کشورهای بزرگ انجام شده است.

عمق بخشی به دیپلماسی

یکی دیگر از کارکردهای دیپلماسی پارلمانی پیگیری توافقنامه های دو جانبه ای است که معمولا بعد از مدتی در دستگاه های بوروکراتیک کشورها به فراموشی سپرده می شوند. مجالس از آنجایی که تا حد نسبتا زیادی از کارهای روزمره در سیاست خارجی فاصله دارند، می توانند وظیفه پیگیری توافقنامه ها و قراردادهای دو جانبه را بر عهده بگیرند تا روابط خارجی کشور از قوام بیشتری برخوردار شود و عواید توافقات بسیار زودتر به دست مردم کشورمان برسد.

تداوم دیپلماسی

در کشور های دموکراتیک که احزاب و گروههای سیاسی آزادانه فعالیت می کنند، معمولا هر کدام از احزاب و جناح های سیاسی گرایش های خاصی را در سیاست خارجی دنبال می نمایند و طبیعتا در زمانی که دولت از یک جناح خاص بر سر کار است، اولویت های خودش را دنبال می نماید.

در این شرایط اگر پارلمان دست جناح متفاوتی نسبت به دولت باشد، این حزب می تواند اولویت های سیاست خارجی خودش را از طریق دیپلماسی پارلمانی دنبال کند و مانع قطع ارتباط با حوزه های مورد نظر خود شود. مثال بارز این نوع روابط را ما در کنگره آمریکا مشاهده می کنیم که در حالی که دموکرات ها دولت را در دست دارند، جمهوری خواهان که به رژیم صهیونیستی نزدیکتر هستند، ارتباط خود را از طریق کنگره با تل آویو حفظ نموده اند.

دیپلماسی جایزه

یک نمونه دیگر از امکانات مجالس برای ارتباط و اثرگذاری، تعیین جوایز داخلی، ملی و بین المللی در موضوعات مختلف است. این شیوه یکی از متداول ترین اقدامات مجالس جهان برای حمایت از یک ایده و جریان است.

از جمله مجلس هند جایزه «نماینده ممتاز» را از سال ۱۹۹۲ برای منظم ترین نماینده خود وضع نموده است. همچنین پارلمان انگلستان نیز جایزه «جاز» را در زمینه های مختلفی چون نوازنده سال، خبرنگار سال، ناشر سال، استاد سال و… به برگزیدگان خود اهدا می کند.

دیپلماسی پارلمانی جمهوری اسلامی

در مجلس شورای اسلامی نیز گروههای دوستی با کشورهای دیگر تشکیل شده و ارتباطات اندکی نیز وجود دارد. اما بنا بر آنچه که خود نمایندگان مجلس نیز بدان معترفند سفرهای هیئت های دیپلماتیک ما در اکثر موارد فاقد کارایی حداقلی است و تنها در مواردی که علی لاریجانی و علاالدین بروجردی ریاست سفر را بر عهده داشته باشند، آن از ماهیت صرفا تشکیلاتی خارج می شود.

که این می تواند ناشی از ضعف عمومی نمایندگان مجلس ما در حوزه بین الملل باشد. این در حالیست که هیئت های پارلمانی دیگر کشورها بهره زیادی از سفر به کشورمان می برند به خصوص کشورهای اروپایی که ما یک نمونه از سفر بسیار موفق آنها در سفر هیئت پارلمانی اتحادیه مشاهده کردیم که در آن طیف مختلفی دیدارها و بازدیدها برنامه ریزی شده بود؛ از دیدار با مقامات عالیرتبه تا زندانیان فتنه گر.

اعضای این هیئت، که همگی عضو میز ایران در پارلمان اروپا بودند، به صورت مستمر اوضاع ایران را رصد کرده و گزارش های دوره ای و موردی را درباره وضعیت کشور به پارلمان اروپا ارائه می دهند که بسیاری از این گزارش ها مبنای تصویب قوانین و حکم هایی درباره ایران در این اتحادیه می شود.

گزارش علیه وضعیت حقوق بشر در ایران یکی از موضوعات اصلی ای است که این گروه به صورت دوره ای به آن می پردازند. اما آنچه که در مجلس ما جریان دارد، کاملا متفاوت است. معمولا نمایندگان مجلس در کشور ما اطلاعات و تحلیل دقیقی از وضعیت کشورهایی که در گروه دوستی با آن حضور دارند، نداشته و حداکثر در صورتی که یکی از مسئولان دستگاه سیاست خارجی را برای توضیح فرا بخوانند، اطلاعاتی درباره آن کشور بدست می آورند.

نکته دیگری که مجلس شورای اسلامی باید آنرا پیگیری کند، تداوم دیپلماسی کشور در حوزه هایی است که دولت جدید آنها را در اولویت قرار نداده است. یکی از مهمترین مناطقی که دیپلماسی دولت جدید نسبت به آن کم توجهی نموده است منطقه استراتژیک آمریکای لاتین است، منطقه ای که برای ما عواید اقتصادی، سیاسی و استراتژیک بسیاری در سالهای گذشته داشته است.

همچنین مجلس شورای اسلامی نیز می تواند با تعیین جایزه ای خاص از اندیشه ها و آرمان های انقلاب اسلامی در جهان اسلام و در سراسر دنیا پشتیبانی نماید. به عنوان مثال جایزه ای برای نظریه پردازان، اندیشمندان و اسطورهای مقاومت می تواند در نظر بگیرد. البته اندیشه هایی مثل حکومت دینی، اسلام سیاسی و… نیز می توانند در این زمینه مورد توجه واقع شوند.

جمع بندی و نتیجه

دیپلماسی پارلمانی ظرفیتی است که در کشور ما بهره چندانی از آن برده نمی شود در حالیکه توانایی بسیاری در جهت حل و فصل بسیاری از کاستی ها را در سیاست خارجی دارد اما یکی از ملزومات اولیه آن افزایش توانمندی و مهارت نمایندگان مجلس در مسائل بین المللی است. مجلس شورای اسلامی در این راستا باید تدابیر بلند مدتی را بیندیشد تا از این ظرفیت بکر در آینده استفاده حداکثری به عمل آید.