قیمت بنزین: چرایی و چگونگی افزایش
اجرای طرح سهمیه بندی بنزین در خرداد ماه سال ۸۶ و اجرای طرح کارت هوشمند سوخت و اجرای مرحله اول قانون هدفمند کردن یارانه ها در دی ماه سال ۸۹ رشد مصرف بنزین در کشور را متوقف کرده بود، ولی در حال حاضر کشور با کاهش ارزش واقعی بنزین نسبت به ابتدای اجرای مرحله اول این قانون مواجه است که به علت وجود تورم در دو سال اخیر و ثابت ماندن قیمت بنزین طی این دوره رخ داده است. همچنین به علت افزایش هزینه های حمل و نقل عمومی صرفه مصرف بنزین برای استفاده خودروهای شخصی بیشتر از گذشته شده است.
به گزارش افکارنیوز ، این دو امر در کنار یکدیگر سبب ایجاد روند افزایشی مصرف بنزین در سال ۹۱ نسبت به سال های قبل آن شده اند و در حال حاضر وزارت نفت احتمالا باید برای پاسخگویی به نیاز داخل مقداری بنزین وارد کند. بنابراین افزایش قیمت بنزین امری قطعی و ضروری است، ولی چالش مهم در زمان و میزان و چگونگی اجرای طرح افزایش و نیز زیرساخت های مورد نیاز می باشد. در ادامه سعی بر ارائه پیشنهاد در زمینه های مذکور شده است.
با توجه به تورم سنگین در دو سال اخیر و اثر بسیار بزرگ و سنگین افزایش قیمت بنزین بر انتظارات تورمی و تورم به نظر می رسد تعویق اجرای طرح افزایش قیمت تا پایان سال جاری منطقی باشد ولی مشکلی که در حال حاضر دولت گریبانگیر آن است تامین منابع یارانه نقدی ماهانه است. درآمد دولت از این طرح در حال حاضر ماهانه حدود ۱۸۰۰ میلیارد تومان است، اما مجبور است برای پرداخت نقدی به خانوارها ماهانه ۳۵۰۰ میلیارد تومان بودجه تامین کند. این امرسبب تمایل دولت به اجرای هر چه سریع تر طرح افزایش قیمت بنزین است.
جهت یافتن راه حل میانه، اجرای تغییر قیمت و تغییر نحوه توزیع در دو مرحله در سال آتی پیشنهاد می شود: در مرحله اول به علت پایین تر بودن قیمت بنزین آزاد از قیمت معادل آن در فوب خلیج فارس ضروری است همزمان با افزایش قیمت بنزین آزاد و یارانه ای به یک نسبت، از اختصاص یارانه بیشتر به افرادی که بیش از این سهمیه مصرف می کنند، جلوگیری به عمل آید. در حال حاضر برخی خانواده ها بیش از یک خودرو دارند و برخی دیگر از داشتن آن محرومند. در شرایط موجود، خانواده ای که وسیله نقلیه بیشتری دارد به میزان بیشتری از بنزین یارانه ای استفاده می کند و با توجه به منطق اولیه تخصیص یارانه ها و نزدیک تر شدن به عدالت توزیعی پیشنهاد می شود در مرحله نخست بر اساس تجمیع بانک اطلاعاتی به دست آمده از هدفمندکردن یارانه ها و کارت هوشمند سوخت، سهمیه ۶۰ لیتر بنزین یارانه ای به هر خانواده به جای هر وسیله نقلیه اختصاص یابد.
همچنین مبلغ مابه تفاوت قیمت ۶۰ لیتر بنزین یارانه ای با ۶۰ لیتر بنزین آزاد به حساب خانوارهای فاقد وسیله نقلیه واریز شود با این کار توزیع یارانه بنزین میان تمامی خانوارهای دارای وسیله نقلیه اعم از خودرو و موتورسیکلت یا فاقد وسیله نقلیه برابر و عادلانه می شود و به خانوارهایی که بیش از یک وسیله نقلیه دارند، سهمیه و یارانه اضافه ای اختصاص نمی یابد. در مرحله دوم با تک نرخی کردن بنزین و تخصیص مقدار مشخصی یارانه به هر فرد به جای هر خانواده می توان به وضعیت عدالت توزیعی مناسب تری دست یافت.
با اجرای طرح تک نرخی کردن بنزین می توان پس از ایجاد زیرساخت های مناسب در سال های آتی قیمت را به صورت پلکانی به قیمت جهانی نزدیک نمود و در هر مرحله پس از بررسی مهیا بودن شرایط پایه ای اقدام به تغییر مجدد قیمت و افزایش کرد. افزایش قیمت بنزین همواره تورم زیادی به همراه داشته است و رساندن قیمت بنزین ایران به قیمت جهانی مستلزم اقدامات پایه ای و ایجاد زیرساخت های مناسب در جهت جلوگیری از فشار تورمی است.
با افزایش قیمت بنزین مصرف کنندگان بنزین، هزینه واقعی تری برای آن در داخل کشور پرداخت می کنند، ولی شرط داشتن قیمت متناسب با قیمت جهانی بالای ۳ هزار تومان به ازای هر لیتر بنزین، ایجاد بسترهای ساختاری متناسب با آن قیمت است. جایگزینی سوخت گاز در خودروها یکی از راه حل ها در جهت کاهش هزینه های حمل و نقل پس از افزایش قیمت بنزین است.
مقایسه ارزش اقتصادی گاز طبیعی و بنزین نشان می دهد که قیمت گاز صادراتی کمتر از نصف قیمت بنزین فوب خلیج فارس در ارزش حرارتی برابر است و با توجه به اینکه کشور ایران همیشه از لحاظ ذخایر گاز طبیعی جزو ۳ کشور اول دنیا بوده و وجود ظرفیت مازاد تولید گاز در روزهای غیرسرد سال، ضروری است نسبت به افزایش سهم گاز طبیعی در سبد سوخت کشور اقدام شود.
تلاش و برنامه ریزی در جهت تقویت و توسعه ناوگان حمل و نقل عمومی به خصوص در شهرهای بزرگ از جمله زیرساخت های ضروری بوده و خوشبختانه در دست اقدام است. از اقدامات پایه ای دیگری که می توان به آن اشاره کرد انجام یک بازنگری کلی در مورد کیفیت خودرو و تولید خودرو با میزان مصرف مناسب و قابل رقابت با استانداردهای جهانی است. این امر مستقیما مرتبط با سیاست های حاکم بر واردات خودرو نیز هست. صنعت رنجور و بیمار خودرو در ایران و وابستگی اقتصادی خانوارهای زیادی به این صنعت سبب الزام برقراری و اجرای قوانین سخت گیرانه بر واردات خودرو توسط دولت شده است. در صورت آزادی واردات خودرو و عرضه در بازار ایران به قیمت جهانی میزان تقاضای تولیدات داخل با کیفیت کنونی به پایین ترین مقدار قابل تصور خواهد رسید.
الزام خودروسازان به بالا بردن کیفیت تولید فقط از طریق ایجاد بازار رقابتی محصولات امکان پذیر است؛ به این منظور پیشنهاد می شود با رفع موانع و ساده سازی فرآیند واردات و کاهش تعرفه ها طی چند مرحله هم فرصت کافی برای خودروسازان جهت ارتقای کیفیت فراهم شود، هم مصرف کنندگان در وضعیت بهتری در بازار خرید قرار داده شوند. راهکار دیگر قابل اشاره در این مقوله، فرهنگ سازی استفاده از یک خودرو در مسیرهای مشترک (کارپول) است. این رویکرد در بسیاری از کشورها در مقاطعی به عنوان راه حل اصلی معضل حمل و نقل به کار برده شده است.
به منظور جمع بندی مطالب مذکور می توان گفت که افزایش قیمت بنزین در چند مرحله تا نزدیک به قیمت جهانی ضروری بوده و مراحل اولیه ذکر شده در برنامه ها قابل اجرا است، ولی مرحله نهایی رسیدن به قیمت جهانی نیازمند ایجاد تغییرات ساختاری در برخی زمینه ها است.
با توجه به تورم سنگین در دو سال اخیر و اثر بسیار بزرگ و سنگین افزایش قیمت بنزین بر انتظارات تورمی و تورم به نظر می رسد تعویق اجرای طرح افزایش قیمت تا پایان سال جاری منطقی باشد ولی مشکلی که در حال حاضر دولت گریبانگیر آن است تامین منابع یارانه نقدی ماهانه است. درآمد دولت از این طرح در حال حاضر ماهانه حدود ۱۸۰۰ میلیارد تومان است، اما مجبور است برای پرداخت نقدی به خانوارها ماهانه ۳۵۰۰ میلیارد تومان بودجه تامین کند. این امرسبب تمایل دولت به اجرای هر چه سریع تر طرح افزایش قیمت بنزین است.
جهت یافتن راه حل میانه، اجرای تغییر قیمت و تغییر نحوه توزیع در دو مرحله در سال آتی پیشنهاد می شود: در مرحله اول به علت پایین تر بودن قیمت بنزین آزاد از قیمت معادل آن در فوب خلیج فارس ضروری است همزمان با افزایش قیمت بنزین آزاد و یارانه ای به یک نسبت، از اختصاص یارانه بیشتر به افرادی که بیش از این سهمیه مصرف می کنند، جلوگیری به عمل آید. در حال حاضر برخی خانواده ها بیش از یک خودرو دارند و برخی دیگر از داشتن آن محرومند. در شرایط موجود، خانواده ای که وسیله نقلیه بیشتری دارد به میزان بیشتری از بنزین یارانه ای استفاده می کند و با توجه به منطق اولیه تخصیص یارانه ها و نزدیک تر شدن به عدالت توزیعی پیشنهاد می شود در مرحله نخست بر اساس تجمیع بانک اطلاعاتی به دست آمده از هدفمندکردن یارانه ها و کارت هوشمند سوخت، سهمیه ۶۰ لیتر بنزین یارانه ای به هر خانواده به جای هر وسیله نقلیه اختصاص یابد.
همچنین مبلغ مابه تفاوت قیمت ۶۰ لیتر بنزین یارانه ای با ۶۰ لیتر بنزین آزاد به حساب خانوارهای فاقد وسیله نقلیه واریز شود با این کار توزیع یارانه بنزین میان تمامی خانوارهای دارای وسیله نقلیه اعم از خودرو و موتورسیکلت یا فاقد وسیله نقلیه برابر و عادلانه می شود و به خانوارهایی که بیش از یک وسیله نقلیه دارند، سهمیه و یارانه اضافه ای اختصاص نمی یابد. در مرحله دوم با تک نرخی کردن بنزین و تخصیص مقدار مشخصی یارانه به هر فرد به جای هر خانواده می توان به وضعیت عدالت توزیعی مناسب تری دست یافت.
با اجرای طرح تک نرخی کردن بنزین می توان پس از ایجاد زیرساخت های مناسب در سال های آتی قیمت را به صورت پلکانی به قیمت جهانی نزدیک نمود و در هر مرحله پس از بررسی مهیا بودن شرایط پایه ای اقدام به تغییر مجدد قیمت و افزایش کرد. افزایش قیمت بنزین همواره تورم زیادی به همراه داشته است و رساندن قیمت بنزین ایران به قیمت جهانی مستلزم اقدامات پایه ای و ایجاد زیرساخت های مناسب در جهت جلوگیری از فشار تورمی است.
با افزایش قیمت بنزین مصرف کنندگان بنزین، هزینه واقعی تری برای آن در داخل کشور پرداخت می کنند، ولی شرط داشتن قیمت متناسب با قیمت جهانی بالای ۳ هزار تومان به ازای هر لیتر بنزین، ایجاد بسترهای ساختاری متناسب با آن قیمت است. جایگزینی سوخت گاز در خودروها یکی از راه حل ها در جهت کاهش هزینه های حمل و نقل پس از افزایش قیمت بنزین است.
مقایسه ارزش اقتصادی گاز طبیعی و بنزین نشان می دهد که قیمت گاز صادراتی کمتر از نصف قیمت بنزین فوب خلیج فارس در ارزش حرارتی برابر است و با توجه به اینکه کشور ایران همیشه از لحاظ ذخایر گاز طبیعی جزو ۳ کشور اول دنیا بوده و وجود ظرفیت مازاد تولید گاز در روزهای غیرسرد سال، ضروری است نسبت به افزایش سهم گاز طبیعی در سبد سوخت کشور اقدام شود.
تلاش و برنامه ریزی در جهت تقویت و توسعه ناوگان حمل و نقل عمومی به خصوص در شهرهای بزرگ از جمله زیرساخت های ضروری بوده و خوشبختانه در دست اقدام است. از اقدامات پایه ای دیگری که می توان به آن اشاره کرد انجام یک بازنگری کلی در مورد کیفیت خودرو و تولید خودرو با میزان مصرف مناسب و قابل رقابت با استانداردهای جهانی است. این امر مستقیما مرتبط با سیاست های حاکم بر واردات خودرو نیز هست. صنعت رنجور و بیمار خودرو در ایران و وابستگی اقتصادی خانوارهای زیادی به این صنعت سبب الزام برقراری و اجرای قوانین سخت گیرانه بر واردات خودرو توسط دولت شده است. در صورت آزادی واردات خودرو و عرضه در بازار ایران به قیمت جهانی میزان تقاضای تولیدات داخل با کیفیت کنونی به پایین ترین مقدار قابل تصور خواهد رسید.
الزام خودروسازان به بالا بردن کیفیت تولید فقط از طریق ایجاد بازار رقابتی محصولات امکان پذیر است؛ به این منظور پیشنهاد می شود با رفع موانع و ساده سازی فرآیند واردات و کاهش تعرفه ها طی چند مرحله هم فرصت کافی برای خودروسازان جهت ارتقای کیفیت فراهم شود، هم مصرف کنندگان در وضعیت بهتری در بازار خرید قرار داده شوند. راهکار دیگر قابل اشاره در این مقوله، فرهنگ سازی استفاده از یک خودرو در مسیرهای مشترک (کارپول) است. این رویکرد در بسیاری از کشورها در مقاطعی به عنوان راه حل اصلی معضل حمل و نقل به کار برده شده است.
به منظور جمع بندی مطالب مذکور می توان گفت که افزایش قیمت بنزین در چند مرحله تا نزدیک به قیمت جهانی ضروری بوده و مراحل اولیه ذکر شده در برنامه ها قابل اجرا است، ولی مرحله نهایی رسیدن به قیمت جهانی نیازمند ایجاد تغییرات ساختاری در برخی زمینه ها است.
