خطوط قرمز امام خمینی (ره) برای مطبوعات و حوزه نشر

امام (ره) فرمودند: روزنامه‏ها آزادند مطالب بنویسند، مسائل بنویسند اما آزاد هستند که اهانت به- مثلًا- مقدسات مردم بکنند؟ ! آزادند که فحش به مردم بدهند! ؟ آزادند که تهمت به مردم بزنند؟ ! همچو آزادی نمی‏تواند باشد. آزادی توطئه نمی‏تواند باشد.

به گزارش افکارنیوز ، نظرات امام راحل که برگرفته از اسلام ناب می باشد در مسائل مختلف خط و مشی انقلاب اسلامی را در آن زمینه ترسیم می کند و مسئولینی که در طی زمان بر سرکار می آیند باید خود را موظف بدانند که طبق خط و مشی انقلاب اسلامی قدم بردارند.

وظیفه مطبوعات

وظیفه و مسئولیتی که امام برای مطبوعات و انتشارات در کشور ترسیم می کنند مسئولیتی بسیار بزرگ است. ایشان معتقدند «اهمیت انتشارات، مثل اهمیت خونهایی است که در جبهه‏ها ریخته می‏شود. و مِدادُ الْعُلَماءِ افْضَلُ مِنْ دِماءِ الشُّهَداء برای اینکه، دماء شهدا گرچه بسیار ارزشمند است و سازنده، لکن قلمها بیشتر می‏تواند سازنده باشد. و شهدا را، قلمها می‏سازند و شهیدپرور هستند قلمها. »

در نظام جمهوری اسلامی نهادی که به صورت مستقیم مسئول نظارت بر مطبوعات و انتشارات به صورت مستقیم است وزارت فرهنگ و ارشاد است. اخیرا در مواردی دیده شده است که بین رویکرد این وزارتخانه و نظرات امام در زمینه مطبوعات و انتشارات اختلافاتی وجود دارد. در ادامه به این موارد اشاره می شود. باشد که این وزارت خانه این موارد را مدنظر قرار دهد.

حوزه آزادی مطبوعات

امام راحل وظیفه مطبوعات را این می داند که «به طور کلی، در هر کشوری، مطبوعات آن کشور و تلویزیون و رادیوی آن کشور باید در مسیر آن ملت و در خدمت ملت باشد. مطبوعات باید ببینند که ملت چه می‏خواهد، مسیر ملت چیست، روشنگری در آن طریق داشته باشند و مردم را هدایت کنند. » ۲ سپس ایشان مسیری که ملت می خواهد را تبیین می کنند. در ادامه ایشان به رسانه ها می گویند «این یک هشداری است به اینکه همه جمعیت ها اگر بخواهند خیانت نکنند به ملت، اگر بخواهند خدمت بکنند به کشور، مطالعه کنند ببینند مسیر این ملت چه بود؛ چرا این ملت به خیابانها ریخت و «اللَّه اکبر» گفت؛ چرا جوانهایش را داد و شب پشت بامها رفت و فریاد زد و مرگ بر که و زنده باد که گفتند.

این برای چه بود؟ برای اسلام بود. اینها اسلام می‏خواستند. فقط مسأله این نبود که ما آزادی می‏خواهیم آزادی منهای اسلام را نمی‏خواهد دولت ایران، ملت ایران؛ ملت ایران اسلام را می‏خواهد. آزادی باشد لکن مثل شوروی باشد؟ آزادی باشد لکن مثل مملکت دیگری باشد؟ اجنبی باشد؟ کِیْ همچو چیزی را ملت ما می‏خواست؟ این آقایان در اشتباهند. من نمی‏گویم خائنند، من می‏گویم در اشتباهند؛ باید اشتباهات خودشان را رفع کنند. » ۳

پس آزادی مطبوعات به صورت مطلق نیست بلکه باید مطبوعات در مسیر ملت حرکت کنند و مسیر ملت همان مسیر اسلام است که ملت برای آن انقلاب کردند.

بازگرداندن ناشران و نویسندگانی که کارنامه سیاه دارند

در وزارت فرهنگ و ارشاد مباحثی در خصوص بازگشایی برخی از ناشران که قبلا آزموده شده اند و یا بازگشت برخی از نویسندگان و روزنامه نگاران که از سابقه خوبی برخوردار نیستند مطرح شده است. در این زمینه لازم است نظر امام در خصوص روی کار آمدن افرادی که شایسته و سالم باشند و همچنین عدم اعتماد به کسانی که در گذشته مشکل داشته اند و الان ادعا می کنند که توبه کرده اند را یادآوری کنیم. ایشان می فرمایند «باید آنهایی که در رأس مطبوعات هستند آنها توجه داشته باشند مبادا در بین آنها اشخاصی خودشان را جا بزنند. شما می‏بینید که الآن اینهایی که انحراف دارند مشغول فعالیت هستند که هر چه در هر جا پیدا بشود، اینها هم داخلش بشوند به یک صورتی. ممکن است یکی از آنها تسبیحی دستش بگیرد و ریش هم بگذارد و در حضور شماها نماز هم بخواند و این طور چیزها. شما باید فکر بکنید که این سابقه‏اش چی بوده، چه کاره است. انتخاب افراد خیلی امر مهمی است برای مطبوعات. اینها می‏خواهند که راه را به طوری که کسی متوجه نشود؛ یعنی آن اشخاصی که درست فکر می‏کنند، توجه پیدا نکنند وارد بشوند و راه را منحرف کنند. » ۴

ایشان همچنین در مورد افرادی که سابقه بدی در این حوزه دارند می فرمایند «اگر یک کسی افکارش قبلًا منحرف بوده، حالا بیاید به شما ادعا بکند که خیر، من برگشته‏ام، ما باید قبول کنیم، اما نباید او را مجله نویس کنیم. آن دوتا با هم فرق دارند. خوب، بسیاری از اشخاصی که می‏آیند می‏گویند ما توبه کردیم، توبه قبول است، لکن نمی‏شود آنها را سر یک کاری گذاشت که آن کار اهمیت دارد .

برای اینکه ما نمی‏دانیم که- به حسب واقع که ما نمی‏دانیم که- این آدم توبه کرده یا این آدم می‏خواهد با این کلمه «توبه» ما را بازی بدهد. ما باید از او قبول می‏کنیم که در جامعه مسلمین مثل سایر مسلمانها با او عمل بکنیم، اما نباید رادیو و تلویزیون را به دست او بدهیم، یا او را راه بدهیم در رادیو و تلویزیون، یا مجله‏ای که برای تربیت افراد است، برای ترویج این مسیر اسلامی ملت است، ما به دست او بدهیم و یا نوشته‏هایش را به دست او بدهیم. این طور نباید که ما خوش باور باشیم. » ۵

برخورد قاطع با مطبوعاتی که به تذکرات اهمیت ندهد

از دیگر نظرات و مواضع آقای علی جنتی می توان به موضع گیری ایشان در خصوص توقیف روزنامه بهار اشاره کرد. سوابق این روزنامه روشن است کما اینکه جناب وزیر فرمودند «این روزنامه در سال گذشته چندین بار تذکر گرفته است اما به آنها بی اعتنایی کرده است و سر انجام به علت این مقاله توهین آمیز توسط قوه قضائیه توقیف شده است. »

اما وزیر ارشاد از این حکم ابراز تأسف کرده اند. این نکته قابل ذکر است که یکی از مراحل برخورد با مطبوعات می تواند توقیف باشد و این بحث با آزادی مطبوعات در تعارض نیست. رهبر کبیر انقلاب در این خصوص می فرمایند: «من همیشه میل دارم که با نصیحت، باتقاضا، با ملایمت با آقایان رفتار کنم و همیشه جوری باشد که یک صحبتی که ملایم نباشد، نباشد. لکن اگر چنانچه یک وقتی اقتضا بکند مصلحت اسلام، یک وقت انسان ببیند که می‏خواهد یک کسی اسلام را تضعیف کند و لو نمی‏فهمد خودش یا خدای نخواسته از روی فهم- که بعضی نادر هست الآن که از روی ادراک می‏خواهند لطمه بزنند و شناسایی هم ممکن است شده باشند- لکن توجه کنند که اگر یک وقت یک همچو چیزی پیش بیاید آن وقت یک وضع دیگری پیش می‏آید. این جور نیست که همه‏اش قضیه نصیحت باشد و ملایمت باشد، یک مسئله دیگری پیش می‏آید. » ۶

ممیزی کتاب قبل از انتشار

نکته قابل تأمل دیگر در خصوص مواضع جناب وزیر در خصوص نظر ایشان در خصوص ممیزی کتاب است که ایشان معتقدند باید ممیزی کتاب پس از نشر آن صورت بگیرد. که این امر کاملا با نظر امام خمینی در تعارض است. رهبر انقلاب معتقد است «نوشته‏هایی که می‏خواهد طبع بشود، یک چند نفری که می‏دانید، یقین دارید که آنها آدمهایی هستند که مستقیم هستند، و در راه مسیر ملت و کشور هستند و وابستگی به هیچ جا ندارند، آنها نوشته‏ها را مطالعه کنند، درست دقت کنند در آن، و بعد از اینکه دقت کردند در روزنامه یا در مجله نوشته بشود. این طور نباشد که یک وقت بنویسند و منتشر بشود، بعد بفهمند که این نوشته بر خلاف بوده است؛ این یک چیزی است که لازم است… افراد مطّلع، مدبِّر و کسانی که از مکتبها اطلاع دارند و مسیر آنها را می‏دانند، اینها توجه بکنند، و کتابها را مطالعه کنند قبل از انتشار، و خود مجله را قبل از انتشار، درست مطالعه بکنند… این، هم صلاح خود شماست و هم صلاح ملت است. » ۷

نقد منصفانه نه غرض ورزی

البته امام خمینی (ره) معتقد نیستند که در کل انتقادات باید از سطح جامعه محو شود بلکه ایشان معقدند «انتقاد هم داریم البته که کوتاهی شده است، آنها هم باید نوشته بشود. نمی‏گوییم آن را ننویسند، آن را هم بنویسند، اما انتقاد، غیر غرض‏وَرزی است. یک قلم است که می‏خواهد یک مسئله‏ای که فرض کنید کوچک است بزرگش کند و چند مقابلش کند. تیتر بزرگ بنویسد و بعدش هم حرفهایی که هر چی دلش می‏خواهد بنویسد. گاهی هم تیترها مناسب با خود موضوع نیست. این را از جای دیگر پیدا کردند. اینجا زیرش چیز دیگر نوشتند. خوب، آن غرض‏ورزی است. یک وقت یک قلمی است که می‏خواهد اصلاح کند جامعه را، هم خوبش را می‏گوید، هم آنهایی را که ناقص است. » ۸

نتیجه

امام در وصیتنامه خود می فرمایند «اکنون وصیت من به مجلس شورای اسلامی در حال و آینده و رئیس جمهور و رؤسای جمهور ما بعد و به شورای نگهبان و شورای قضایی و دولت در هر زمان، آن است که نگذارند این دستگاههای خبری و مطبوعات و مجله‏ها از اسلام و مصالح کشور منحرف شوند. و باید همه بدانیم که آزادی به شکل غربی آن، که موجب تباهی جوانان و دختران و پسران می‏شود، از نظر اسلام و عقل‏ محکوم است. و تبلیغات و مقالات و سخنرانیها و کتب و مجلات بر خلاف اسلام و عفت عمومی و مصالح کشور حرام است. و بر همه ما و همه مسلمانان جلوگیری از آنها واجب است. و از آزادیهای مخرب باید جلوگیری شود. و از آنچه در نظر شرع حرام و آنچه بر خلاف مسیر ملت و کشور اسلامی و مخالف با حیثیت جمهوری اسلامی است به طور قاطع اگر جلوگیری نشود، همه مسئول می‏باشند. » ۹ و در صورتی که وزارت ارشاد که متولی اصلی این کار است در این زمینه کوتاهی کند این وظیفه به صورت خاص از طرف امام خمینی (ره) به مجلس ارجاع داده شده است «اگر مجلس شورا آن طوری که ما بخواهیم ملی و اسلامی باشد، همه این مطبوعات اصلاح خواهد شد. » ۱۰

منابع

۱. صحیفه امام، جلد۱۶، صفحه۲۲۷

۲. صحیفه امام، جلد۷، صفحه۵۳۵

۳. صحیفه امام، جلد۷، صفحه۵۳۸

۴. صحیفه امام، جلد۱۳، صفحه۴۷۳

۵. صحیفه امام، جلد۱۳، صفحه ۴۷۵

۶. صحیفه امام، جلد۲۰، صفحه ۱۲۸

۷. صحیفه امام، جلد۱۳، صفحه ۴۷۴

۸. صحیفه امام، جلد۱۳، صفحه ۴۸۱

۹. صحیفه امام، جلد۲۱، صفحه ۴۳۵

۱۰. صحیفه امام، جلد۹، صفحه ۵۴

۱۱. http: //isna. ir/fa/news/۹۲۰۶۱۳۰۸۴۵۱/%D۹%۸۸%D۸%B۲%DB%۸C%D۸%B۱-%D۸%A۷%D۸%B۱%D۸%B۴%D۸%A۷%D۸%AF-%D۹%۸۵%D۹%۸۵%DB%۸C%D۸%B۲%DB%۸C-%D۸%B۱%D۸%A۷-%D۸%A۸%D۹%۸۷-%D۸%A۸%D۸%B۹%D۸%AF-%D۸%A۷%D۸%B۲-%D۹%۸۶%D۸%B۴%D۸%B۱-%D۹%۸۵%D۹%۸۶%D۸%AA%D۹%۸۲%D۹%۸۴