چرا تن بعضی ها دائماً میخارد؟ !
خارش پوست بدن می تواند به دلیل مشکلات پوستی مختلف به وجود بیاید.
به گزارش افکارنیوز ، کمتر کسی است که کلاه قرمزی و رفقایش را نشناسد، به خصوص که این شخصیت قدیمی در چند سال اخیر حسابی با دوستان و فامیل های جدیدش در برنامه های عید نوروز کولاک کرده و دل بینندگان را برده است. شاید بپرسید چرا یاد کلاه قرمزی افتاده ایم؟ البته امروز کاری با خود کلاه قرمزی نداریم و می خواهیم درباره پسرعمه زا صحبت کنیم. وقتی اسم پسرعمه زا به میان می آید ناخودآگاه یاد آن خنده های بلند و آن شکل خاص خاراندن بدنش می افتیم. راستی چرا پسرعمه زا همیشه در حال خاراندن بدنش است؟ شاید تصور کنید این عادت تنها برای ایجاد خنده در بینندگان است اما
اگر کمی به اطراف تان نگاه کنید افرادی را می بینید که همیشه دقیقاً دارند همان کار را می کنند. ماجرا وقتی جدی تر می شود که بدانید محققان هفته پیش اعلام کردند دلیل خارش دائمی پوست را شناسایی کرده اند. اگر می خواهید بدانید چرا بعضی دائم روی پوست شان احساس خارش دارند و آیا این مسئله مسری است یا نه، توضیح های دکتر امیرهوشنگ احسانی، متخصص پوست و مو و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران را بخوانید.
از آنجا که ۱۵ درصد افراد ممکن است از خارش شدید پوست شان رنج ببرند و در اثر بیماری و یا مصرف بعضی از داروها به این مشکل دچار شوند، بد نیست برای یادآوری اول به این مسئله اشاره کنیم که خارش چیست و به چه دلیل بدن دچار خارش می شود. خارش پوست بدن می تواند به دلیل مشکلات پوستی مختلف به وجود بیاید. البته نباید از دلایل داخلی ایجاد خارش به راحتی گذشت. سلول های عصبی حساسی به نام TRPV۱ در بدن وجود دارند که احساس خارش را به سلول های پوستی منتقل می کنند. پژوهشگران می گویند در بدن موش ها هورمونی وجود دارد که احساس خارش توسط آن به سلول های نخاعی که پیام های مغزی را تقویت می کنند، منتقل می شود. این سلول های عصبی می توانند به گرما و درد نیز واکنش نشان دهند. هر چند مشخص نیست آنها به تنهایی به حس خارش واکنش نشان می دهند و یا آن را تنها مانند دردی خفیف شناسایی می کنند. این وضعیت باعث شده تا پیشرفت درمان خارش بدون آسیب رساندن به حسگرهای درد و گرما با مشکل روبرو شود. اما براساس پژوهش های اخیر گروه کوچکی از این سلول های عصبی ماده ای را تولید می کنند که علاوه بر تنظیم عملکرد قلب، به عنوان انتقال دهنده عصبی نیز روی بدن تاثیر می گذارند. همین ماده است که می تواند بی وقفه باعث خارش بدن شود.
۱. پای کلیه و کبد هم وسط است
همانطور که اشاره شد عوامل داخلی و درونی بدن نیز می توانند در سطح پوست ایجاد خارش کنند. هر یک از بیماری های کلیوی، کارکرد بد و نارسایی مزمن کلیه نیز به راحتی می توانند در سطح پوست ایجاد خارش کنند. بیماری های کبدی نیز از این قاعده مستثنی نیستند و در اثر نارسایی کبدی امکان خارش وجود دارد. شاید بعضی از بیمارهای خونی مانند بدخیمی های خونی، بدن فرد را دچار خارش کنند. ناگفته نماند در خیلی از سرطان های داخلی مانند سرطان های دستگاه گوارش نیز ممکن است این اتفاق رخ دهد. کم کاری تیروئید و حتی بالا رفتن سن نیز دلایل خوبی برای ایجاد خارش در بدن هستند. بنابراین دلایل زیادی وجود دارد که خارش سطح پوست را توجیه کرده و نباید آنها را نادیده گرفت. بعضی از داروهای قلبی، اعصاب و مسکّن ها نیز می توانند باعث ایجاد خارش و حساسیت های پوستی شوند.
۲. خود پوست خودش را می خارد!
خارش پوست تنها به بیماری های داخلی ختم نمی شود و عوامل دیگری مانند بیماری های پوستی این حالت را ایجاد می کنند. سردسته این بیماری های پوستی اگزماها هستند. اگزماهای پوستی به شکل ها و انواع مختلف وجود دارند و می توانند باعث خارش سطح پوست شوند. بیماری های دیگری مانند پسوریازیس، لیکن پلات و قارچ های پوستی از دیگر دلایل خارش های پوستی هستند. در واقع اینها خارش هایی هستند که همراه با ضایعه پوستی مشخصی خود را نشان می دهند. این ضایعه ها می توانند به صورت اگزما و یا مشکلات دیگری بروز کنند. در حالت دیگر امکان دارد فرد در مقابل گزش حشرات و بیماری های انگلی ای مانند گال و شپش دچار خارش شود. باید به این نکته نیز اشاره کرد که امکان دارد خارش به دو صورت در بدن ظاهر شود. این خارش ها می توانند در یک نقطه از بدن اتفاق افتاده و یا در تمام سطح پوست باشند؛ برای مثال بعضی از ضایعه های پوستی باعث بروز کهیر شده و همین کهیر می تواند در کل بدن ایجاد خارش کند. اما در قارچ و اگزماها این خارش ها در عضوی از بدن به صورت موضعی و یا منطقه ای ایجاد می شود. در این بین حتی کف سر نیز ممکن است شروع به خارش کند. خارش کف سر می تواند به دلیل یکسری از بیماری های پوستی باشد که به کل بدن منتقل شده است. بیماری های پوستی دیگری هستند که فقط کف سر را درگیر می کند؛ برای نمونه می توان به اگزماهای خاص، پسوریازیس و قارچ های پوستی اشاره کرد.
۳. خارش دائمی پوست دست نشانه بیماری خاصی است؟
متخصصان پوست موقع گرفتن شرح حال از بیمار به این نکته توجه می کنند که آیا خارش در کل بدن احساس می شود و یا به صورت موضعی و منطقه ای به وجود آمده است. همیشه با یک معاینه خوب در کنار شرح حال دقیقی که از وضعیت بیمار به دست می آید، پزشک می تواند دلیل خارش ها را تا حد زیادی پیدا کرده و درمان را شروع کند. اگر روی پوست در کنار حس خارش، ضایعه ای نیز وجود داشته باشد، با این نشانه ها می توان به مسیر تشخیصی خوبی رسید. در مواردی که پزشک به ضایعه ها مشکوک شود، بررسی های داخلی و حتی نمونه برداری انجام می شود. البته توجه کنید همیشه خارش در یک نقطه مشخص، علامتی برای تشخیص بیماری خاصی نیست. پس این امکان وجود دارد که خارش در هر نقطه از بدن ایجاد شود؛ بنابراین نمی توان با قاطعیت گفت خارش پوست دست به طور حتم از بیماری خاصی نشات گرفته است. با این حال چند مورد تشخیصی برای نمونه هست که پزشک را برای درمان بهتر بیماری راهنمایی می کند؛ برای مثال علامت تشخیص بیماری گال با خارش شدید بین انگشتان دست همراه است ولی در کل بدن نیز حس خارش وجود دارد. همچنین در بیماری لیکن پلات بیشتر ضایعه های پوستی در اطراف مچ دست ها و مچ پاها بروز می کنند.
۴. اگر طولانی شد چه کار کنم؟
خارش ها می توانند طولانی شده و فرد را اذیت کنند. در صورتی که دلایل به وجود آورنده خارش شناسایی و درمان نشود این حالت به صورت مزمن در آمده و سال ها ادامه پپدا می کند. به همین دلیل پزشکان همیشه به دنبال آن هستند که دلایل اصلی به وجود آورنده خارش را پیدا کرده و درمانی برای آن بیابند؛ برای مثال اگر خارش به دلیل مسائل داخلی، اگزما و یا بیماری های پوستی باشد باید به طور دقیق درمان شده و از بین برود. در غیر این صورت برای درمان خارش ها از داروهای ضد خارش یا همان آنتی هیستامین ها در دوزهای مختلف استفاده می شود. این داروها تا حدی به کنترل شرایط کمک می کنند ولی نمی توانند مشکل را به صورت ریشه ای درمان کنند. آنتی هیستامین ها فقط خارش ها را به روش سطحی ساکت کرده و در واقع مانند مسکّن ها عمل می کنند. موادی به نام «مدیاتور» در بدن وجود دارند که از انتهای اعصاب آزاد شده و باعث ایجاد خارش و یا تحریک آن می شوند. این مواد علاوه بر خارش ممکن است مشکلات دیگری نیز ایجاد کنند؛ برای مثال کاهش فشارخون، تنگی نفس و حتی در شرایط حاد ایجاد شوک. گاهی کهیرها علاوه بر ایجاد خارش کلی بدن با تنگی نفس همراه شده و مشکلات دیگری نیز ایجاد می کنند.
۵. چه موقع خارش پوست خطرناک تر است؟
معمولاً نمی توان مدت زمان دقیقی را برای ادامه یافتن مشکل خارش پوست تعیین کرد. این مشکل ممکن است بین دو روز تا ۱۰ سال ادامه داشته و باعث آزار فرد شود. اگر مدت زمان خارش بیشتر از چهار تا شش هفته طول کشید، حتماً به یک متخصص پوست مراجعه کنید تا درمان مناسب را شروع کند؛ حتی در بعضی از موارد نباید درباره خارش ها بی تفاوت باشید چون ممکن است سلامت عمومی بدن تان را با تهدید جدی مواجه کند. اگر خارش در سنین بالای ۶۰ سال اتفاق بیفتد می تواند نشانگر مسائل و بیماری های داخلی مانند نارسایی های کلیه، تومورهای داخلی، نارسایی های کبدی و موارد مهم دیگری باشد. اگر قبل از بروز مشکلات اصلی، متخصص خارش بدن فرد را به عنوان یک نشانه اصلی شناسایی کند، می تواند خیلی زود مشکلات جدی تری را تشخیص دهد و خیلی زود درمان را شروع کند. البته نباید خارش های مقاوم به درمان و خارش هایی را که بدون ضایعه پوست هستند از یاد برد. خارشی که با ضایعه پوستی همراه نیست، می تواند بیانگر مشکلات داخلی احتمالی باشد. بنابراین این گونه خارش ها از اهمیت بیشتری برخوردار بوده و باید به طور حتم جدی گرفته شوند.
به خارش خال های روی پوست نیز باید توجه کنید. اگر این خال ها شروع به خارش کنند حتماً باید بررسی و در صورت لزوم برداشته شوند. تنها خارش در کودکان است که خطرناک نیست و امکان دارد تنها ناشی از بیماری های ویروسی و یا اگزماهای مخصوص کودکان باشد. خارش در این سنین به طور معمول خوش خیم بوده و مشکلات جدی ای را به دنبال ندارد.
۶. امان از پاییز!
با شروع فصل پاییز احتمال بروز خارش در افراد بیشتر می شود. دلیل اصلی این مشکل خشکی پوست است که به دلیل شیوع بیشتر می تواند باعث ایجاد و یا تشدید خارش پوستی شود. برای پیشگیری از این مشکل بهتر است پوست تان را چرب نگه دارید و از صابون های غیر معطر و یا پن ها استفاده کنید. فراموش نکنید شستشوی بیش از حد پوست نیز می تواند باعث خشکی بیشتر پوست شود. اگر بتوانید خشکی پوست را کنترل کنید، بدون شک خارش نیز بهبود پیدا می کند. البته خوردن بعضی از غذاها و ادویه ممکن است باعث ایجاد و یا تشدید خارش پوست شود. در این صورت بهتر است آن غذاها را از رژیم غذایی تان حذف و یا کمتر آنها را مصرف کنید.
تندرستی/ شماره ۱۲۶/۱۱ مهر ماه ۹۲/ آزاده جلالوند/ صفحه ۲۶
از آنجا که ۱۵ درصد افراد ممکن است از خارش شدید پوست شان رنج ببرند و در اثر بیماری و یا مصرف بعضی از داروها به این مشکل دچار شوند، بد نیست برای یادآوری اول به این مسئله اشاره کنیم که خارش چیست و به چه دلیل بدن دچار خارش می شود. خارش پوست بدن می تواند به دلیل مشکلات پوستی مختلف به وجود بیاید. البته نباید از دلایل داخلی ایجاد خارش به راحتی گذشت. سلول های عصبی حساسی به نام TRPV۱ در بدن وجود دارند که احساس خارش را به سلول های پوستی منتقل می کنند. پژوهشگران می گویند در بدن موش ها هورمونی وجود دارد که احساس خارش توسط آن به سلول های نخاعی که پیام های مغزی را تقویت می کنند، منتقل می شود. این سلول های عصبی می توانند به گرما و درد نیز واکنش نشان دهند. هر چند مشخص نیست آنها به تنهایی به حس خارش واکنش نشان می دهند و یا آن را تنها مانند دردی خفیف شناسایی می کنند. این وضعیت باعث شده تا پیشرفت درمان خارش بدون آسیب رساندن به حسگرهای درد و گرما با مشکل روبرو شود. اما براساس پژوهش های اخیر گروه کوچکی از این سلول های عصبی ماده ای را تولید می کنند که علاوه بر تنظیم عملکرد قلب، به عنوان انتقال دهنده عصبی نیز روی بدن تاثیر می گذارند. همین ماده است که می تواند بی وقفه باعث خارش بدن شود.
۱. پای کلیه و کبد هم وسط است
همانطور که اشاره شد عوامل داخلی و درونی بدن نیز می توانند در سطح پوست ایجاد خارش کنند. هر یک از بیماری های کلیوی، کارکرد بد و نارسایی مزمن کلیه نیز به راحتی می توانند در سطح پوست ایجاد خارش کنند. بیماری های کبدی نیز از این قاعده مستثنی نیستند و در اثر نارسایی کبدی امکان خارش وجود دارد. شاید بعضی از بیمارهای خونی مانند بدخیمی های خونی، بدن فرد را دچار خارش کنند. ناگفته نماند در خیلی از سرطان های داخلی مانند سرطان های دستگاه گوارش نیز ممکن است این اتفاق رخ دهد. کم کاری تیروئید و حتی بالا رفتن سن نیز دلایل خوبی برای ایجاد خارش در بدن هستند. بنابراین دلایل زیادی وجود دارد که خارش سطح پوست را توجیه کرده و نباید آنها را نادیده گرفت. بعضی از داروهای قلبی، اعصاب و مسکّن ها نیز می توانند باعث ایجاد خارش و حساسیت های پوستی شوند.
۲. خود پوست خودش را می خارد!
خارش پوست تنها به بیماری های داخلی ختم نمی شود و عوامل دیگری مانند بیماری های پوستی این حالت را ایجاد می کنند. سردسته این بیماری های پوستی اگزماها هستند. اگزماهای پوستی به شکل ها و انواع مختلف وجود دارند و می توانند باعث خارش سطح پوست شوند. بیماری های دیگری مانند پسوریازیس، لیکن پلات و قارچ های پوستی از دیگر دلایل خارش های پوستی هستند. در واقع اینها خارش هایی هستند که همراه با ضایعه پوستی مشخصی خود را نشان می دهند. این ضایعه ها می توانند به صورت اگزما و یا مشکلات دیگری بروز کنند. در حالت دیگر امکان دارد فرد در مقابل گزش حشرات و بیماری های انگلی ای مانند گال و شپش دچار خارش شود. باید به این نکته نیز اشاره کرد که امکان دارد خارش به دو صورت در بدن ظاهر شود. این خارش ها می توانند در یک نقطه از بدن اتفاق افتاده و یا در تمام سطح پوست باشند؛ برای مثال بعضی از ضایعه های پوستی باعث بروز کهیر شده و همین کهیر می تواند در کل بدن ایجاد خارش کند. اما در قارچ و اگزماها این خارش ها در عضوی از بدن به صورت موضعی و یا منطقه ای ایجاد می شود. در این بین حتی کف سر نیز ممکن است شروع به خارش کند. خارش کف سر می تواند به دلیل یکسری از بیماری های پوستی باشد که به کل بدن منتقل شده است. بیماری های پوستی دیگری هستند که فقط کف سر را درگیر می کند؛ برای نمونه می توان به اگزماهای خاص، پسوریازیس و قارچ های پوستی اشاره کرد.
۳. خارش دائمی پوست دست نشانه بیماری خاصی است؟
متخصصان پوست موقع گرفتن شرح حال از بیمار به این نکته توجه می کنند که آیا خارش در کل بدن احساس می شود و یا به صورت موضعی و منطقه ای به وجود آمده است. همیشه با یک معاینه خوب در کنار شرح حال دقیقی که از وضعیت بیمار به دست می آید، پزشک می تواند دلیل خارش ها را تا حد زیادی پیدا کرده و درمان را شروع کند. اگر روی پوست در کنار حس خارش، ضایعه ای نیز وجود داشته باشد، با این نشانه ها می توان به مسیر تشخیصی خوبی رسید. در مواردی که پزشک به ضایعه ها مشکوک شود، بررسی های داخلی و حتی نمونه برداری انجام می شود. البته توجه کنید همیشه خارش در یک نقطه مشخص، علامتی برای تشخیص بیماری خاصی نیست. پس این امکان وجود دارد که خارش در هر نقطه از بدن ایجاد شود؛ بنابراین نمی توان با قاطعیت گفت خارش پوست دست به طور حتم از بیماری خاصی نشات گرفته است. با این حال چند مورد تشخیصی برای نمونه هست که پزشک را برای درمان بهتر بیماری راهنمایی می کند؛ برای مثال علامت تشخیص بیماری گال با خارش شدید بین انگشتان دست همراه است ولی در کل بدن نیز حس خارش وجود دارد. همچنین در بیماری لیکن پلات بیشتر ضایعه های پوستی در اطراف مچ دست ها و مچ پاها بروز می کنند.
۴. اگر طولانی شد چه کار کنم؟
خارش ها می توانند طولانی شده و فرد را اذیت کنند. در صورتی که دلایل به وجود آورنده خارش شناسایی و درمان نشود این حالت به صورت مزمن در آمده و سال ها ادامه پپدا می کند. به همین دلیل پزشکان همیشه به دنبال آن هستند که دلایل اصلی به وجود آورنده خارش را پیدا کرده و درمانی برای آن بیابند؛ برای مثال اگر خارش به دلیل مسائل داخلی، اگزما و یا بیماری های پوستی باشد باید به طور دقیق درمان شده و از بین برود. در غیر این صورت برای درمان خارش ها از داروهای ضد خارش یا همان آنتی هیستامین ها در دوزهای مختلف استفاده می شود. این داروها تا حدی به کنترل شرایط کمک می کنند ولی نمی توانند مشکل را به صورت ریشه ای درمان کنند. آنتی هیستامین ها فقط خارش ها را به روش سطحی ساکت کرده و در واقع مانند مسکّن ها عمل می کنند. موادی به نام «مدیاتور» در بدن وجود دارند که از انتهای اعصاب آزاد شده و باعث ایجاد خارش و یا تحریک آن می شوند. این مواد علاوه بر خارش ممکن است مشکلات دیگری نیز ایجاد کنند؛ برای مثال کاهش فشارخون، تنگی نفس و حتی در شرایط حاد ایجاد شوک. گاهی کهیرها علاوه بر ایجاد خارش کلی بدن با تنگی نفس همراه شده و مشکلات دیگری نیز ایجاد می کنند.
۵. چه موقع خارش پوست خطرناک تر است؟
معمولاً نمی توان مدت زمان دقیقی را برای ادامه یافتن مشکل خارش پوست تعیین کرد. این مشکل ممکن است بین دو روز تا ۱۰ سال ادامه داشته و باعث آزار فرد شود. اگر مدت زمان خارش بیشتر از چهار تا شش هفته طول کشید، حتماً به یک متخصص پوست مراجعه کنید تا درمان مناسب را شروع کند؛ حتی در بعضی از موارد نباید درباره خارش ها بی تفاوت باشید چون ممکن است سلامت عمومی بدن تان را با تهدید جدی مواجه کند. اگر خارش در سنین بالای ۶۰ سال اتفاق بیفتد می تواند نشانگر مسائل و بیماری های داخلی مانند نارسایی های کلیه، تومورهای داخلی، نارسایی های کبدی و موارد مهم دیگری باشد. اگر قبل از بروز مشکلات اصلی، متخصص خارش بدن فرد را به عنوان یک نشانه اصلی شناسایی کند، می تواند خیلی زود مشکلات جدی تری را تشخیص دهد و خیلی زود درمان را شروع کند. البته نباید خارش های مقاوم به درمان و خارش هایی را که بدون ضایعه پوست هستند از یاد برد. خارشی که با ضایعه پوستی همراه نیست، می تواند بیانگر مشکلات داخلی احتمالی باشد. بنابراین این گونه خارش ها از اهمیت بیشتری برخوردار بوده و باید به طور حتم جدی گرفته شوند.
به خارش خال های روی پوست نیز باید توجه کنید. اگر این خال ها شروع به خارش کنند حتماً باید بررسی و در صورت لزوم برداشته شوند. تنها خارش در کودکان است که خطرناک نیست و امکان دارد تنها ناشی از بیماری های ویروسی و یا اگزماهای مخصوص کودکان باشد. خارش در این سنین به طور معمول خوش خیم بوده و مشکلات جدی ای را به دنبال ندارد.
۶. امان از پاییز!
با شروع فصل پاییز احتمال بروز خارش در افراد بیشتر می شود. دلیل اصلی این مشکل خشکی پوست است که به دلیل شیوع بیشتر می تواند باعث ایجاد و یا تشدید خارش پوستی شود. برای پیشگیری از این مشکل بهتر است پوست تان را چرب نگه دارید و از صابون های غیر معطر و یا پن ها استفاده کنید. فراموش نکنید شستشوی بیش از حد پوست نیز می تواند باعث خشکی بیشتر پوست شود. اگر بتوانید خشکی پوست را کنترل کنید، بدون شک خارش نیز بهبود پیدا می کند. البته خوردن بعضی از غذاها و ادویه ممکن است باعث ایجاد و یا تشدید خارش پوست شود. در این صورت بهتر است آن غذاها را از رژیم غذایی تان حذف و یا کمتر آنها را مصرف کنید.
تندرستی/ شماره ۱۲۶/۱۱ مهر ماه ۹۲/ آزاده جلالوند/ صفحه ۲۶
